— Кіламетр з гакам застаўся, — бадзёра адказаў Рыгор і збочыў направа, на пясчаную дарогу, што вяла праз лес на возера.
Адзін бераг гэтага ляснога возера быў нізкі, балоцісты, парослы аерам і асакою, а другі — высокі, пясчаны. Тут раслі кусты ядлоўцу, сасны і бярозы.
Пад купкай бярозак хлопцы раскінулі палатку, побач забілі два калкі, на якія павесілі трыко і шорты. Сінія трыко з жоўтымі лампасамі належалі Стасю і Яшы, а шорты — Мітрафану і Рыгору.
— Стась, вунь каля таго ядлоўца, — паказаў рукою Рыгор, — выкапай для смецця ямку.
Стась скрывіўся як серада на пятніцу:
— Я жардзінку з лесу прынёс, калкі прынёс. А цяпер і ямку капаць? Сам выкапай.
— Я выкапаю, — падахвоціўся Мітрафан, і ўзяўшы сапёрную рыдлёўку, з сілай загнаў яе ў дзірван.
Мітрафан капаў хутка, умела. На загарэлых потных руках выступалі пругкія мускулы. Непадалёку на жываце ляжаў Яша і, як заварожаны, пазіраў на Мітрафана.
— Мітрафан, а ты сапраўдны землякоп! — не вытрываўшы, пахваліў.
— Пасля горада мне здаецца, што ў рай трапіў! Хлопцы, у мяне душа спявае! — Мітрафан стукнуў сябе кулаком у грудзі і зацягнуў:
Голас у Мітрафана быў моцны, прыгожы. Рэха панесла песню па лесе.
— Проста беларускі салавей! — усміхнуўся Яша, паказаўшы шырокія, як долата, зубы.
— Бач, як распірае цябе ад радасці! Глядзі, не наспявай сабе на бяду, — заўважыў Стась.
Мітрафан набраў на рыдлёўку пяску і, прамовіўшы "Ціпун табе на язык!", кінуў на Стася. Пясок трапіў Стасю на галаву, пасыпаўся за вушы.
Вочы ў Стася сталі шкляныя. Ён сцяў кулакі і падскочыў да Мітрафана.
— Стасік, я не хацеў! — разгубіўся Мітрафан.
Стась моўчкі стукнуў Мітрафана кулаком у твар. Мітрафан адкінуў убок рыдлёўку і локцем даў Стасю па губе. З разбітай Стасевай губы на падбародак папаўзла кроў, падобная на сок спелай каліны.
Яша ўсхапіўся на ногі і замахаў рукамі:
— Рыгор! Рыгор! Яны б'юцца!
З-за палаткі выбег Рыгор і стаў між Мітрафанам і Стасем.
— Эх вы! На стадыёне найлепшыя сябры, а прыехалі на возера — і пабіліся.
— Хлопцы, у яме лімонка! — неспадзявана гукнуў Яша. Сапраўды, у яміне, якую нядаўна так старанна капаў Мітрафан, ляжала рабрыстая заіржавелая граната, прысыпаная пяском.
Рыгор, Яша, Стась і Мітрафан пасталі каля яміны і, не адрываючы вачэй, глядзелі на лімонку.
— Відаць, з самай вайны ў зямлі праляжала, а Мітрафан яе выкапаў,— парушыў маўчанне Яша.
— Яна нямецкая, — сказаў Стась.
— Не, наша, — не пагадзіўся з ім Рыгор.
— Можа, засыплем яе? — няўпэўнена прагаварыў Мітрафан.
Рыгор зірнуў на сяброў.
— Хлопцы, адыдзіцеся: я яе вазьму.
Яша, павярнуўшыся, падбег да бярозы, лёг за яе і замахаў рукамі, падклікаючы Мітрафана і Стася:
— Сюды! Сюды!
Яны нават не зварухнуліся. Рыгор зноў зірнуў на іх і, нагнуўшыся, трыма пальцамі ўзяў лімонку. Яны ў яго задрыжалі, а загарэлы твар пабялеў.
Стась далоняю выцер з падбародка кроў, як на нейкае дзіва, паглядзеў на яе і прашаптаў:
— Лімонка так доўга ў зямлі праляжала, а не ўзарвалася!
Рыгор перакінуў лімонку з рукі на руку, як звычайна перакідаюць гарачую, спечаную на цяпельцы бульбу, і хрыплым басам сказаў:
— Не ўзарвецца, бо наша.
— Рыгор, не жартуй, — папярэдзіў Мітрафан. Да сяброў падышоў Яша і прапанаваў:
— Сапёраў выклічам. Няхай яны і ўзарвуць.
Рыгор ухмыльнуўся і паклаў гранату на пяньку каля палаткі.
— Заўтра раненька ўстанем і рыбы наглушым.
Гэтай ноччу хлопцы доўга не маглі заснуць. Яны ляжалі ў палатцы і размаўлялі.
— Рыгор, як думаеш: вялікая рыба ёсць у возеры? — пацікавіўся Мітрафан.
— Канешне, ёсць. І карпы, і шчупакі,— упэўнена сказаў Рыгор.
— Вось каб злавіць шчупачка кілаграмаў на пяць! Здзівілася б мама, калі б убачыла, — выказаў жаданне Мітрафан.
— Хлопцы, калі б мы гэтую гранату з зямлі не дасталі, то, магчыма, нехта іншы яе дастаў бы і ў паветра ўзляцеў бы, — уступіў у гаворку Яша.
— Ад гранаты ў паветра не ўзляціш. Гэта табе не снарад, — не пагадзіўся Стась.
— Узляціш як міленькі,— на сваім стаяў Яша.
— Годзе спрачацца. Давайце спаць, пакуль не пабіліся, — перапыніў спрэчку Рыгор.
Рыгор, Стась і Яша прачнуліся, калі сонца ўжо ўзышло над лесам, які аж звінеў ад птушыных галасоў. Мітрафана ў палатцы не было. Стась кулакамі працёр вочы і пазяхнуў.