Янка мацней сціснуў у руках кій. Хто ж тупацеў? Васілевіцкія ці цётка з барадой? Васілевіцкія… Хіба яны ноччу пасунуцца праз лес? Не. Чаму раней пра гэта не падумаў? Выходзіць, яна. І адкуль яе чорт прынёс? Васілевіцкія са злосці языком ляпнулі. Трэба ўцякаць, пакуль не позна…
Выбліснуў з-за хмары месяц. Постаць, здалося, незвычайна вялізная, прывідам вырасла на агародзе. Янка глянуў і жахнуўся. Яна. Тая самая. З барадой. Дастаяліся…
— Цётка з барадой! — залямантаваў Мацей. І Алеся за ім закрычала:
— Васіліск!
Цётка з барадой падскочыла, як знячэўку перапалоханы кот. і, прыгнуўшыся, дала лататы. Знікла, як у вадзе. «Туп, туп, туп», — неўзабаве пратупацела па мастку.
А яны стаялі аслупянелыя, сціскалі ў руках кіі.
— Бачылі? — першы ачомаўся Янка.
— Я табе што казаў? — усхліпнуў Мацей. Янка змахнуў з ілба халодны пот. Васіліск, а баіцца. Чаму? Чаму так? Розныя нячысцікі, ведаў ён, не вельмі баязлівыя. Іншы раз, як кажуць, смаліцаю да чалавека чэпяцца. Не ўцякаюць. Стараюцца з дарогі збіць, у карчы ці багну завесці. Няўжо гэты не такі, як ягоныя дружбакі? Чаму спалохаўся?
А калі… Калі ўсё-ткі васілевіцкія пераапрануліся? Знарок. Каб напалохаць. Спярша з кустоў высунуліся, напалохалі, пасля тады, калі ў яму ўваліўся. Напалохалі і выцягнулі. А цяпер… Не, не, не. Ноччу праз лес не пасунуліся б. Дый даўмецца да такога!..
— Уцякайма. Братка, уцякайма, — завёў Мацей. — Вернецца цётка з барадой.
— Уцякайма, — падтрымала Алеся.
Янка, каб хоць крышку падбадзёрыць іх, сказаў:
— Гэта васілевіцкія пераапранаюцца. Палохаюць нас.
— Пераапранаюцца? — прамовіў Мацей. — А дзе ж яны чорную бараду ўзялі? Думаеш, вырастае?
— Дома ўзялі. На Купалле нават у ведзьмакоў пераапранаюцца. Хіба не?
— Так, — нібыта пагадзіўся Мацей. — Але ж усё роўна страх!..
— У мяне і цяпер калені трасуцца, — прызналася Алеся.
— Пра цётку з барадой і дома не скажаш, — паціху прамовіў Мацей. — Татка пойдзе шукаць, а яна яго схопіць і ў балота пацягне.
— Пацягне, — усхліпнула Алеся.
— Не распускайце языкі,— папярэдзіў Янка. — Не будзем вёску баламуціць.
— Я сёння ўсю ноч не засну, — сказаў Мацей.
— Са мною ляжаш.
— Добра, братка. Алеся, а ты з Паўлінкай ляж.
— Паўлінка з Ясем гуляе, — сказала Алеся.
— Няўжо? — вырвалася ў Янкі.
даляцела з-за вёскі.
— Ясь спявае, — з замілаваннем у голасе прамовіла Алеся.
Азіраючыся, яны падаліся з агарода.
У гэтую цёплую чэрвеньскую ноч, калі красавала, налівалася збажына, калі туман плыў над балотамі, над лугамі, над ракою, бадай, кожнаму з іх прысніліся: і вялізная галава на тонкіх павучыных ножках, і крывасмок з зялёнымі вачыма, і васіліск — цётка з барадой.
Праз сон Янка пачуў, як сказаў бацька, звяртаючыся да маці: «Трэба за раку ехаць, сена грабці. І гэтых жаўтароцікаў разбудзіў бы, ды зноў там пра крыжакоў успомняць. Лепей няхай дома пабудуць». — «Але, — пагадзілася маці.— І сёння ў сне кідаліся. Ніяк не забудуцца. У мяне і ў самой усе жылачкі трасуцца, як успомню».
Янка крыху расплюшчыў вочы. Спіць Мацей, прытуліўшыся да яго пляча, ціхенька сапе ў нос. Падмывае ўскочыць, папрасіцца, каб узяў бацька з сабою. Мінулае лета за ракою разам сена ў копы складвалі. Пасля, узімку, калі балота панцырам сціснула, калі рэчку лёдам закавала, на санях у хлеў яго вазілі.
Падмывае ўскочыць, але вочы заплюшчваюцца, заплюшчваюцца… Не, не… Не адарваць галавы ад падушкі. Заўтра папросіцца, заўтра…
Ён, абняўшы Мацея, заснуў.
Калі сонца паднялося над вёскай, калі ягоныя ўвішныя праменьчыкі прабіліся ў кожную шчылінку, калі, ласкава казычучы, дакрануліся да іхніх твараў, яны прачнуліся, пасёрбалі халоднага шчаўя, якое маці паставіла на прыпеку, і выскачылі на двор. Тут як тут Алеся — ранняя птушка. Ужо чакае іх.
— Мае за раку паехалі,— паведаміла.
— Алеся, ты не баішся? — запытаў Мацей. Алеся апусціла вочы.
— Баюся.
— А вы не бойцеся, — сказаў Янка. — Гэта васілевіцкія пераапрануліся.
Васілевіцкія… Каб так! І што гэта навалілася на іхнюю вёску? Спярша крыжакі, цяпер цётка з барадой… Усю работу людзям перапыніць. А летні дзень год корміць. І чаму ўчора кіем ёй не смальнуў? Аслупянелі…
— Яначка, ты думаеш, што гэта васілевіцкія? — падаў голас Мацей.
— Мне так здаецца.
— А калі зараз сходзім да васілевіцкіх і пра ўсё распытаемся? Не стануць прызнавацца — зловім каторага і адлупцуем.
Янка слухаў брата і дзіву даваўся. Учора скнарыўся, а сёння смяльчак. Відаць, нечая добрая душа, якая па свеце лятае, смеласці яму прыбавіла.
— Янка, хадзем.
Ці пайшлі б яны ў Васілевічы? Бадай, пайшлі б, калі б не Ясь. Выскачыў ён як з-пад зямлі.
— Прывітанне, хлопчыкі і дзяўчынка.
— Усе на балоце, а ты ў вёсцы? — не сцярпеў Янка.
— Я накасіўся. Ранняя птушка зубкі прачышчае, а позняя вочкі працірае. — Ясь падмаргнуў: — Пра азбуку чулі?
— Не. Што гэта? — звярнуўся да яго Мацей.