«Што ж гэта? Горад адзін, а жывуць па-рознаму, — думаў Янка. — Яны, відаць, адзін з адным не падзеляцца. Не. У вёсцы лепей. У вёсцы ў бядзе не пакінуць».
— Ясь, дзе князь жыве? — пацікавілася Алеся.
— Хутка ўбачыце.
— А як зваць князя?
— Манівід.
Янка ўсміхнуўся. Дзіўнае імя. І чаму такое сабе абраў? Напэўна, каб ад іншых адрознівацца, як і багатыры-гандляры. Нездарма хаты пад дранковымі дахамі.
Янка глядзеў на ўсе вочы. Па вуліцы адзін за адным цягнуліся вазы, спяшаліся коннікі.
А ў вёсцы ў будні дзень на вуліцы пуста. Толькі куры каля прызбаў грэюцца. Хто ў полі, хто на балоце, хто ў лесе. А тут так людна! Няўжо людзі ў горадзе без работы?
— У горадзе па-свойму работа ідзе, — сказаў Ясь. — Вось мы едзем, жыта князю вязём. Хіба гэта не работа?
За вуліцай, за хатамі, цякла, выгіналася Шчара. Янка заўважыў на беразе перавернутыя, чорныя ад смалы чаўны, рыбацкія сеткі, расцягнутыя на шастах, убітых у зямлю.
«Тут і рыбакі жывуць, — здагадаўся Янка. — Пэўна, ноччу рыбу лавілі. Вунь сеткі сушацца. Нялёгкая іхняя работа. А думалася, што ў горадзе ўсе адпачываюць».
Так, трэба прыглядвацца. Трэба. Вунь нейкі чалавек у вадзе стаіць, да каленяў падкасаўся, штосьці палошча.
— Ясь, вунь той чалавек, што каля чоўна, палатно палошча?
— Гэта гарбар.
Гарбар… Новае слова. Аніразу такога не чуў. Вось і Алеся засмяялася:
— Гарбар — гэта той, у якога горб?
— Гарбар вырабляе скуры, а з вырабленых скур шыюць боты, чаравікі. Гарбар можа скуры так вырабіць, што белымі-белымі становяцца. Іх прадае гандляр-беласкурнік.
— Хто такі беласкурнік? — не зразумела Алеся.
— Гандляр адбеленымі скурамі. А той чалавек гарбар. Сырыя, яшчэ не вырабленыя скуры ён у рацэ вымочвае. Ад такой работы сапраўды можа горб вырасці,— нявесела закончыў Ясь.
Цяпер Янка крыху зразумеў, якая яна, гарадская работа. Рыбакі ловяць рыбу, гарбары вырабляюць скуры, са скураў шаўцы шыюць боты, чаравікі, а гандляры прадаюць. У кожнага свая работа. А ў вёсцы чалавек усё ўмее рабіць: і касіць, і араць, і сеяць. Не. Горад зусім на вёску непадобны.
— Козы і каровы на выгане! — усклікнула Алеся.
Сапраўды, ходзяць па выгане. Побач стаіць пастух з доўгім бізуном у руках. Выходзіць, і пастухі ёсць у горадзе. Незвычайны гэты горад.
Чым болей Янка глядзеў, углядваўся, тым болей разумеў. І нешта цёплае нараджалася ў душы. Любоў? Замілаванасць? Не. Ён любіў сваю вёску. Любіў, што матулю. Дык што ж нараджалася ў душы? Відаць, павага. Ён паважаў горад так, як паважаюць старэйшага.
— Тую будыніну бачыце? — тыцнуў рукою Ясь, паказваючы на высокі будынак, які стаяў на беразе.
— Што гэта? Княскі палац? — усклікнуў Мацей.
Ясь аж прысеў, смеючыся.
— Ха-ха-ха… Палац… Княскі… Ха-ха-ха…
— Не смейся, а скажы. Смяяцца і я ўмею, — пакрыўдзіўся Мацей.
— Гэта вясняк. Так называецца млын, які працуе толькі вясной, калі прыбывае вада.
Яшчэ адно слова Янка запомніў. Вясняк… Прыгожа гучыць. Відаць, не ў адну столку трэба розуму мець, каб так прыдумаць.
— А там вунь хто ідзе? Гандляр-багатыр? — перапыніў разважанні Мацей.
Янка глянуў уперад. Насустрач сунуўся тоўсты мужчына. На нагах чырвоныя боты, на галаве лісіная шапка з зялёным верхам. Стракаты, нібы певень.
— Адгадаў,— сказаў Ясь. — Стань свінаватым, то будзеш багатым.
Янка глядзеў і дзівіўся. Вось які ён, гандляр-багатыр! Напэўна, някепска яму жывецца. Напэўна, штодзень есць хлеб. Нездарма ўвесь нібы цестам аблеплены. Але ж на каня яму цяжка ўзлезці.
Абагнаўшы воз, праскакалі некалькі вояў. Гарачыя коні, што лебедзі, выгнулі шыі. Коннікі ў сёдлах сядзяць, бы ўлітыя. Па баках не азіраюцца.
— Княскія дружыннікі,— шапнуў Ясь.
— Вунь каля хаты смалу вараць! — нечакана крыкнуў Мацей.
Янка глянуў убок. На шырокім падворку хлопец-падлетак, стараючыся, мяхамі з казінай скуры раздзімаў агонь. Каля яго — высокі шыракаплечы мужчына. У руках ён трымаў вялізны молат.
— Гэта ж каваль! — скумекаў ён.
— Але, — пагадзіўся Ясь. — Яму, няйнакш, сын-падлетак дапамагае. Накуюць і сярпоў, і сякер, і наканечнікаў для дзідаў.
— Жалезных? — запытала Алеся.
— Вядома, не касцяных, — прамовіў Мацей.
— Я ў цябе не пытаюся, — пакрыўдзілася Алеся.
— Цішэй, — сказаў Ясь. — Канешне, жалезных.
— Дзе яны бяруць жалеза? — зноў запытала Алеся.
— У некаторых нашых вёсках ёсць кавалі, якія выплаўляюць яго з руды. Пасля прывозяць у горад.
Янка слухаў і ўсё болей дзівіўся. Да гэтага думалася: зямля можа даваць жыта, рэпу, грэчку… А выходзіць, што і руду хавае, з якой жалеза выплаўляюць. Зямля, зямліца, зямелька… Нездарма так ласкава называюць.
— Наша зямля за самага багатага гандляра багацейшая, — сказаў ён услых тое, пра што падумалася.
— Багацейшая, — сказаў Ясь. — Усё ў нас ёсць. Трэба берагчы.