— Не кожны зробіць і не з кожным. Ёсць людзі, якія цяжка паддаюцца гіпнозу. І для майго эксперыменту не кожны падыходзіць. Трэба, каб усім сэрцам любіў казкі, родную мову, свой народ. Цяпер такіх нямнога. А вы, бачу, любіце.
Напамінае пра гіпноз. Што, калі ён гіпнатызёр? Што, калі захацеў правесці сеанс гіпнозу? Няхай праводзіць. Людзі самі выходзяць на сцэну, калі папросіць гіпнатызёр. Нядаўна ў нашым раённым горадзе разам з бацькамі глядзелі, як гіпнатызёр адну цётку прымусіў, каб скакала. А пасля яна пачала плакаць. Усе аж заходзіліся ад смеху. Тая цётка не пабаялася выйсці на сцэну. Чаго ж нам баяцца? Няхай гіпнатызуе. Можна і ў казцы пабыць. Пад гіпнозам.
— Мірон Казіміравіч, вы… — пачаў я. Ландыш перапыніў мяне:
— Яны любяць. Любяць і казкі, і мову, і свой народ. А я не. Я сам сябе люблю.
— Мірон Казіміравіч, вы гіпнатызёр? — запытаў я.
— Такім глупствам не займаюся. Я сур'ёзна да ўсяго стаўлюся. Я вучоны.
«Бум-бум-бум…» — забумкалі гадзіннікі, адлічваючы час.
Мірон Казіміравіч тыцнуў пальцам, паказваючы на дзве вялізныя бутлі.
— Прыйдзецца вам у гэтыя бутлі залезці. Яны якраз па вашым росце. Як на заказ.
— Адтуль у казачку паедзеце. Хі-хі-хі…— захіхікаў Ландыш.
Мірон Казіміравіч хоча, каб мы ў бутлі залезлі. Закансервуе там. Альбо голадам заморыць. У шкляных бутлях горш, чым у турме.
— Не палезу, — праз сілу праказаў я.
— Не палезу, — паўтарыў за мною Пятрусь.
— Не палезеш? — ашчэрыўся Ландыш. — Зараз пакачу і стану казытаць. Папакруцішся.
— Я козыту не баюся, — адказаў Пятрусь.
— У мяне пабаішся. Мірон Казіміравіч, дазвольце паказытаць. Уволю наказычуся. Адвяду душу.
— Не. Ведаю цябе. Заказычаш.
— Што ж рабіць? Не палезуць яны. Упартыя. Добрае слова да іх не даходзіць.
Мірон Казіміравіч устаў з крэсла, чамусьці падышоў да мяне.
— Лекі! — неспадзявана крыкнуў ён і, абхапіўшы мяне за шыю, затуліў рот далонню.
Як і там, на возеры, чымсьці вострым, падобным на пах воцату, патыхнула ў нос. Перад вачыма паплыло, закружылася…
Ачнуўся я ў бутлі. Тыцнуўся ў адзін бок, у другі, нібы ашалелая муха. Усюды шкло. А пад нагамі той жоўты парашок, які прынёс у поліэтыленавым мяшку Мірон Казіміравіч.
Побач, у другой бутлі, скурчыўшыся, сядзеў Пятрусь.
— Ігна-а-т, трымайся-а!.. — гукнуў ён. Трэба трымацца. Трэба ўзяць сябе ў рукі.
Слязьмі гору не паможаш. Пракляты Мірон Казіміравіч! Няўжо хоча закансерваваць?
Я з усёй сілы стукнуў нагою на шкле. Шкло нават не зазвінела. Быццам жалезнае.
— Дарма стараешся, — нагнуўся над бутляю Мірон Казіміравіч.
Стаіць як здань, усміхаецца. І Ландыш крывіць губы. Радуюцца. Іх верх.
— Хлопчыкі, хутка будзеце ў казцы. Уключаю, — крыкнуў Мірон Казіміравіч.
Пачуўся гучны шчаўчок, і ўнізе, пад бутляю, успыхнула полымя. Праз імгненне яно абхапіла ўсю бутлю. Вакол прагныя чырвоныя языкі. Цягнуцца, нібы рукамі да горла.
Хочуць жыўцом засмажыць. Загінем! Дык гэта не людзі. Гэта старажытныя інквізітары. Нават горшыя за іх.
— Хлопчыкі, выбачайце, што так выйшла, — крыкнуў Мірон Казіміравіч. — Мне трэба правесці эксперымент.
— Выпусціце-э!.. — галёкнуў я.
— Не магу-у!.. Я вучоны. Тэорыя без практыкі нішто. Вам у школе казалі. Павінны зразумець мяне-э…
Пад нагамі затрашчаў жоўты парашок. Дало ў нос гарэлым. Жоўтае полымя абхапіла мяне. Здалося, што тлее кашуля.
— Ма-ма-а! — галёкнуў я.
— Тэорыя без практыкі нішто-о!.. Веру, што будзеце ў казцы! Начамі не спаў!
— А-а-а!.. — заенчыў я.
— Хлопчыкі-і!.. Тэорыя без практыкі нішто-о!.. Я адчуў, што кудысьці лячу. Перад вачыма затрапятаўся тонкакрылы матылёк.
Мне здавалася, што лячу ў паднябессі. Паволі, нібы бусел, які лунае, распрастаўшы крылы. Маімі крыламі былі рукі. Я час ад часу ўзмахваў імі, рассякаючы пругкае паветра. А пада мною — зямля. Без канца, без краю. Пагоркі, лясы, азярынкі…
Добра, слаўна на душы. Над самай галавой белая хмарка. Белая-белая, нібы вата. Плыве… Карціць дакрануцца, дацягнуцца да яе хоць кончыкамі пальцаў. Хмарка плыве, адплывае, узнімаецца вышэй. Так хочацца дакрануцца! Я падскочыў, ды раптам крык: «Ігна-а-т…» Хмарка ўздрыганулася, напалоханая, і — вышэй, вышэй… Ужо не дастаць, не дацягнуцца. Хто ж яе напалохаў? Хмарка, не ўцякай, пачакай. Чаму ты такая баязлівая?
«Ігна-а-т…» — зноў крык. Хмарка, охнуўшы, быццам жывая, па-чалавечы, растала знічкаю.
Хто ж крычыць, хто кліча мяне? Няўжо хмарка? Няўжо вярнулася?
«Ігна-а-т…» — прагучала каля самага вуха.
Гэта ж Пятрусь кліча. Схіліўся нада мною.
— Пятрусь, — ледзь чутна прамовіў я.
— Спіш. Мелодыі выводзіш. Ды яшчэ охкаеш, — сказаў ён.
Выходзіць, не ляцеў я. Прыснілася. А хацелася дакрануцца да хмаркі.
На душы стала так, што хоць плач. І я заплакаў бы, калі б не Пятрусь.