— А я як чытаю? Я навучыўся чытаць яшчэ тады, калі ты пяшком пад стол хадзіў. З'еў рыс… Анічога не разумею.
Пятрусь сказаў, як настаўнік вучню:
— Старанна чытайце. Вядзьмак разагнуўся.
— Ток… Чаму?
Карцела сказаць яму «таму, што канчаецца на «у», ды Палын раптам галёкнуў:
— Казімір Міронавіч, бягу-у!.. На дапамогу бягу-у!..
Не вытрываў. Хочацца выслужыцца яму.
— Што? Дзе? — прыбег Палын. Вядзьмак тыцнуў пальцам:
— Прачытай, што тут напісана. Палын укленчыў, прачытаў уголас:
— Ток з'еў рыс.
— Тут не так напісана, — сказаў Пятрусь.
— Чаму не так? Ток з'еў рыс.
— Няма сэнсу. Трэба прачытаць так, каб быў сэнс.
— Сам прачытай.
— Я прачытаю. А вось вы з Казімірам Міронавічам не прачытаеце.
— Як прачытаць? — перапыніў гаворку вядзьмак.
— Першае і трэцяе словы трэба чытаць наадварот.
— Задам наперад? Як рак ходзіць? — усклікнуў Палын.
Пятрусь усміхнуўся.
— Як рак.
— Кот з'еў сыр. Казімір Міронавіч, я прачытаў. Ура-а!.. — узрадаваўся Палын.
— Сціхні, казёл, — паморшчыўся вядзьмак.
— З трыма заданнямі мы справіліся. Адпусціце нас, — прагаварыў Пятрусь.
Што ж скажа вядзьмак? Павінен адпусціць. У казках, як пішуць, розныя нячысцікі ад свайго слова не адмаўляліся, хоць і зубамі скрыгаталі.
Я памкнуўся наперад.
— Цяпер адпусціце?
— І ні цяпер, і ні ў чацвер.
— Вы абяцалі,— прамовіў Пятрусь.
— Абяцаная шапка вушэй не нагрэе, — крыкнуў Палын. — У казіны рог вас.
Не адпускае. А мы так стараліся. Што ж ён за чалавек? Не, ён не чалавек. Ён нейкая каменная глыба. Нездарма брат па душы Мірону Казіміравічу. Не ведалі, што такія людзі страчаюцца. Чаму нам у школе не казалі? Расказвалі пра электрычнасць, пра птушак, пра звяроў, нават пра дажджавога чарвяка і інфузорыю туфельку. А пра тое, што ёсць не людзі, а каменныя глыбы, не расказвалі. Колькі ж іх, такіх? Ці шмат? Ці былі яны раней? Мабыць, былі. Нездарма з даўніны прыйшло: у яго зімою і снегу не выпрасіш. Альбо іншае, але падобнае: не дасць вады напіцца. Што ж рабіць? Загубяць яны нас. І ўвесь свет загубяць. Хітрыя. Як на падбор. Усміхаюцца, а за пазухай камень трымаюць.
— Вы абяцалі! — усклікнуў Пятрусь. Вядзьмак зарагатаў. Ягоны рогат — гы-гы-гы — працінаў да пят, як працінае мароз. Здавалася, нейкая дагістарычная істота ці то крычыць, ці то плача. Нават Палын угнуў галаву ў плечы.
— Дзядзька… — пачаў я. Сам не ведаю, як павярнуўся язык ведзьмака дзядзькам назваць.
— Дзядзька? Дурненькія… Адпусціць… Гы-гы-гы… Адпусціць… — Казімір Міронавіч перастаў смяяцца, уперыўся вачыма. — Хіба я выклікаў вас для таго, каб адпусціць?
— Навошта мы вам? — запытаў Пятрусь.
— Я вас вядзьмарству навучу і дамоў адпушчу. Нездарма даў вам тры заданні. Хацелася на кемлівасць праверыць. Што ж, здатныя. Навучу. Каб усё-ўсё ўмелі. Як і я.
Вось яно што! Зразумела, чаму быў такі лагодны. Замазваў вочы. Не раскусілі яго. Стараліся, ламалі галаву. Ен, вядома, радаваўся. Хоча вядзьмарству навучыць, кажа, што дамоў адпусціць. Мы з Петрусём ведзьмакі. Будзем з чорнымі кнігамі хадзіць. Ад нас людзі будуць уцякаць. Дагонім каторага і ў казіны рог. Папапішчыць, папаплача! Ведзьмакі… Дасць чорныя кнігі. Са сваім аўтографам. Каб пра ягоную ласку не забыліся. Мы з Петрусём ведзьмакі… Школу не скончылі. Скончым вядзьмарскую.
— Не буду вучыцца вядзьмарству, — вырвалася ў мяне.
— Казімір Міронавіч, дарэмна вы стараецеся, — сказаў Пятрусь.
Палын плюнуў пад ногі.
— Ну й дурні! Дзякуй трэба сказаць.
— Сам кажы, — агрызнуўся я.
— Не будзеце? — вядзьмак глядзеў на нас як удаў. Ягоныя вочы наліліся крывёю. — Я вас… Вас…
Я апусціў галаву. Няхай робіць што хоча. З чорнымі кнігамі хадзіць, зло людзям чыніць? Каб пракліналі, каб страшыліся, каб плявалі ўслед, каб пальцам паказвалі?
— Добранькія? Сэрца сціснулася, калі ўбачылі, што кроў на хлеб капае? І жыта пашкадавалі? Не хацелі, каб каласкі засушыла? А ведаеце, хто за гэтым полем жыве?
— Людзі,— прагаварыў Пятрусь.
— Тля, а не людзі! Тля! Ужо казаў вам. Можа, паслаць вас туды? Пабачыце, якія яны.
Вось каб вырвацца з ягоных лап! Каб хоць хвілінку яго не бачыць. Будзе шчаслівай тая хвілінка.
— Адпусціце, — паціху сказаў я. Вядзьмак скрыгітнуў зубамі.
— Пойдзеш направа — станеш абыякавы, сумленне страціш. Чыталі ж.