— Адкуль дазнаўся, што Смольскія ўцяклі? — зноў абрушыўся на Ваўчка новы допыт, і Ваўчок перастаў смяяцца, насцярожыўся. Але, прыперты пытаннем, прызнаўся:
— Былі яны тутака.
— Значыцца, ты даўно звязаны з імі! — паказаў на яго пальцам Ігнат. — І не выкручвайся! Ведаю — дабро іхняе хаваеш, гаварыў мне малодшы…
— А чаго мне выкручвацца? — паціснуў плечукамі Іван. — Іхняе дабро мне не трэба. А можа, я звязаўся, — павысіў голас, — каб потым усіх і залажыць… Га? Што на гэта скажаш? Ідзі, дакажы, што разам быў…
«Ну от і ўсё: прагаварыўся, галубок! — радасна падумаў Ігнат. — Заўтра вас усіх і браць будзем, цёпленькіх, як кажуць… Не, не заўтра. Скарб жа яшчэ, заўтра, можа, стане ясна і са скарбам…»
Сказаў нездаволена:
— Хітры ты, Іван, ад усіх памалу цягнеш і сам быццам бы ўбаку…
— Вялікі кусок дзярэ раток… А я і памалу, як тая божая птушка, надзяўбуся…
«От і канец вам… Апошнія… Гэта ўжо апошнія вылюдкі», — між тым весела думаў Ігнат, і гэтая думка зноў — у які ўжо раз! — імгненна правяла яго праз усе перажытыя гады, праз усе выпрабаванні.
— Значыцца, да заўтрага, — зноў сказаў Ігнат і ўстаў, адчуваючы, як храбуснула ў каленях.
— Ды ўжо ж, да заўтрага…
— Не ўздумай толькі дурыць, — надаў голасу цвёрдасць Ігнат. — А то… сам ведаеш, што ў такіх выпадках можа здарыцца тут, на хутары…
— А ты не палохай! — натапырыўся, як верабей перад бойкай, Іван. — Я цяперака сам узброены. Можа, нават атаманам буду. Цяперака вы ўсе ў маім кулаку! От тутака… — Ён паказаў сціснуты кулак і непрыемна засмяяўся. Потым раптоўна твар яго змяніўся, пасуровеў: — Н-не бойся… Пакуль Ваўчку ад вас карысць, Ваўчок будзе для вас і служыць…
— А як карысці не будзе?
— То, проша пана — да відзэння! Будзьце здаровы, а я з вамі незнаёмы — от так яно тады будзе… Мы толькі цяперака хаўруснікі.
На тым і разышліся.
«Хаўруснікі,— з усмешкай думаў Ігнат. — Нядоўга ўжо нам быць хаўруснікамі».
Раніца была ціхая і сонечная. Святла ў прасторы столькі, што аж слепіць, аж балюча вачам, быццам — куды ні глянь — усюды сонца. Яно і над лесам, і на лісцях яблынь, і на роснай траве, і ў шыбах акон, і ў марыве, што плыве, бруіцца над дрыготкім полем. І хочацца Міколу пабегчы па тым марыве далёка-далёка, аж туды, дзе далячынь сінечы зліваецца з бліскучым небакраем. І на душы ў яго так хораша, што, здаецца, ляціць яна птушкай легкакрылай, ірвецца ў тую бязмежнасць, дзе няма бяды-гора, дзе пануе толькі шчасце…
«Як жа гэта яна мне саснілася? — сіліўся ўспомніць сон Мікола. — Здаецца, плылі мы з Анютай па рацэ, побач. І так цяжка плылося, бы па смале, а вада ўсё зносіла, зносіла… А потым быццам і не плылі, а ляцелі, і на душы зрабілася лёгка-лёгка… Такі дзіўны сон!..»
Мікола выйшаў за веснічкі і зірнуў у бок хутара Красоўскага. Зірнуў і, апроч дыму, які роўным слупам падымаўся з коміна ўгору, нічога і нікога не бачыў. І адразу быццам спала тая лёгкасць, свінцовым цяжарам наліліся ногі і рукі, імі не крануць. «Гэта ж ад касы… А як жа мы сёння касіць будзем? Не-е, здавацца не трэба!» — злёгку прысядаючы і падымаючыся, падумаў Мікола.
— О-о-ой! Ой-ё-ёй! — пачулася з-за веснічак. — Я зусім не магу ісці, а ён яшчэ прысядае! — Алесь літаральна выпаўз і лёг жыватом на мурог, раскінуўшы ў бакі ногі і рукі.— Усё… Бывай, звонкая каса! Мы яшчэ да цябе не дараслі, як казала мама…
— Не, дараслі! Не, дараслі! — націскаючы на «не», два разы паўтарыў Мікола. Перасільваючы боль, ён пачаў падскокваць, разводзіць рукі, зноў прысядаць. — Мы проста мала займаемся спортам, Алесь! Вось пабачыш, усё хутка пройдзе, толькі давай са мною…
Алесь глядзеў на яго, як на дзіва, шырока адкрытымі вачамі.
— Жалезны ты, ці што, Мікола? Я ж падняцца не магу… Во, глядзі, рукі не трымаюць…
— Давай памагу! — Мікола падхапіў Алеся пад пахі і ўзняў на ногі.— Тэ-эпай пра-авай, тэ-эпай ле-евай, та-а-ак…
Толькі Алесь тэпаў не вельмі што, стагнаў, як дзед, і ледзь перастаўляў ногі.
— Касцы, ідзіце есці,— паклікала іх Міроніха і, убачыўшы, як Алесь ледзь перастаўляе ногі, дадала: — Сёння з вас касцы, як з лазы супоня. Схадзіце лепш на рыбу, а то ўжо нешта даўно юшкі не спыталі…
— Во — гэта работка па мне! — адразу ажывіўся Алесь, вырваўшыся ад Міколы, і, перастаўляючы ногі, як кастылі, амаль бегма кінуўся ў хату.
Мірона дома ўжо не было, ён і праўда пайшоў у калгас на працу, і таму хлопцы, нават спаслаўшыся на тое, што яны касьбу проста праспалі, што хутка спадзе раса, паснедалі не спяшаючыся, апранулі старое рыззё, узялі торбу, невялікую латаную-пералатаную таптуху — сетку, нацягнутую на арэхавую аснову: дугу і палазы, якія ззаду сыходзіліся разам, — і з вясёлым настроем рушылі да ракі.
— Хоць душу адвядзём! — радаваўся Алесь.
— А Пікулік скажа, што ад працы хаваемся.
— Не скажа. Сёння ж не ўсе прыйдуць на луг, а толькі добраахвотнікі.
— Мы ж падахвоціліся.
— Ды раздумалі. Наробімся яшчэ за свой век, не бядуй, — сказаў Алесь матчынымі словамі.
Унізе, каля ракі, пахла так, што аж кружылася галава. Ап'яняючы водар блёкату, парэчак і валяр'яны змяшаўся з тонкім араматам маладога альхоўніку, крушынніку ды чаромхі. А з вады цягнула прахалодай і прэллю ціны. Ужо добра ўгравала сонца, і лезці ў рэчку было прыемна.
— Пачнем ад млына, — прапанаваў Алесь, — там, пад калодамі, мянькі ўдзень адлежваюцца…
— Давай…
Мянькоў лавіць было проста. Адкаціў калоду ў вадзе, паставіў таптуху далей па цячэнню і муці нагамі ваду — санлівы і непаваротлівы ўдзень мянёк і папаўзе з муццю ў сетку. Гэтак лавілі і малых шчупакоў. А вось акунёў дык трэба было выганяць з-пад навіслага, парослага травою берага, дзе яны ўдзень, у спякоту, любілі хавацца. Там жа, у глыбокіх норах, дзе вада і ўлетку халодная, адлежваліся вялікія і тоўстыя ментузы. Іх ніякім чынам не выганіш, іх трэба браць толькі рукамі, спрытна хапіўшы за галаву.
Толькі залезлі ў ваду, як адразу пашэнціла: пад нейкім карчом-рагуляй, які паціху адвярнулі ўбок, згледзелі на цёмным іле аж двух ладных мянькоў. Хуценька паставілі таптуху, пабоўталі нагамі абапал, узнялі дугу ўгору. Спярша нічога не было відаць, а як пачаў падымацца кіль, то ў канцы яго запляскаліся дзве рыбіны.
— Ёсць пачатак! — крыкнуў Алесь, усунуўшы руку ў таптуху. — Тоўсценькія! — ён спрытна пакідаў рыбу ў торбу, якая звісала аж да вады і ўжо добра намокла.
І тут яны ўбачылі Гэльку. Яна, у новай квяцістай сукенцы — нявеста ж! — якая ёмка аблягала стройны стан, з белай хусцінкай на галаве, завязанай ззаду вузельчыкам, падыходзіла да кладкі. Тую кладку — паваленую алешыну — нядаўна наладзіў Тупік выключна для яе, Гэлькі. Спынілася па гэты бок рэчкі, сказала жартам:
— Лавіся, рыбка, вялікая і маленькая…
— Ужо злавілася, — пахваліўся Алесь і дастаў з торбы мянька, трымаў яго за галаву, а той выкручваўся, вырываўся — вёрткі і жвавы — ды і выслізнуў з рукі. Каб гэта была якая іншая рыбіна, то толькі б яе і бачылі хлопцы. Дурны ж мянёк як нырнуў у ваду, дык адразу і стаў ля нейкай глышкі. І зноў трапіў у таптуху.
Гэлька пасмяялася з такіх рыбаловаў, перайшла кладку і пакіравала ўгору па тугой муражыне, усеянай жоўтымі люцікамі і барвовымі смолкамі. Яна быццам злілася з тым квяцістым дываном. Вось ужо яе постаць схавалася за першымі бярозкамі, а Мікола як зачараваны глядзеў ёй услед, быццам то пайшла не Гэлька, а Анюта — да чаго падобныя яны і паставамі, і паходкай!
І раптам ён убачыў такое, ад чаго адразу выпусціў з рук таптуху: далекавата злева, але, відаць, следам за Гэлькай, хаваючыся за дрэвамі, прыгнуўшыся, мітнуўся цень чалавека.
— Ой, хто гэта! — усклікнуў Мікола. — Хто ж то мог быць?
— Дзе? — не зразумеў Алесь, які быў заняты тым, што апусціў торбу ў ваду і назіраў, як там плавалі мянькі.
— У бярэзніку!
— Мала хто можа там быць…