- Значыць, план такi, - зашаптаў Кукуруза. - Я з ружжом, ты - з лiхтарыкам. Я кажу: "Рукi ўгору!", а ты ў гэты час свецiш лiхтарыкам i клiчаш: "Таварыш Вялiгура, заходзьце з правага боку! Мiкалай Iванавiч, заходзьце з левага!" Каб ён падумаў, што нас многа. Так нават сапраўдныя пагранiчнiкi робяць, калi затрымлiваюць шпiёна.
- А... што мы потым будзем рабiць? Калi затрымаем яго? - пацiкавiўся я.
- Як - што? Перададзiм у мiлiцыю таварышу Вялiгуру.
- Дык, значыць, ты свой востраў пакiнеш i не будзеш болей Рабiнзонам? Рассакрэцiмся ж усе.
Ох, i навошта я гэта казаў!
- Не, нi ў якiм выпадку! - катэгарычна зашаптаў Кукуруза. - Я застануся на востраве. А ты павязеш яго ў мiлiцыю.
Мне стала зусiм дрэнна. Я амаль не выпусцiў вясло з рук.
- Ды што... ды як... ды ну... -замармытаў я.
- Падумаеш! Павядзеш да мiлiцыянера, таварыша Вялiгуры, i ўсё.
- Ды Вялiгура ж будзе спаць, - амаль што плакаў я. - Што ж я ноччу адзiн з гэтым злодзеем рабiць буду? Ён жа мяне прыдушыць.
- Не бойся! Я табе дам стрэльбу. Потым прывязеш.
- Н-не трэба. Н-не давай! - цяпер ужо катэгарычна зашаптаў я. - Я стрэльбы баюся болей за Кныша. Неспадзявана стрэльне, заб'ю яго, i тады мяне расстраляюць.
Я ўжо канчаткова зразумеў, што ў Кукурузы нiякага плана не было. Ён усё прадумаў толькi да таго моманту, калi скажа: "Рукi ўгару!" - i Кныш стане, хiстаючыся, з паднятымi рукамi. А ўсё астатняе, атрымлiваецца, павiнен рабiць я. Чорта з два!
- Не! Так не будзе! Я адзiн Кныша не павязу, як сабе хочаш.
- Ну добра ўжо! Да вёскi разам павязём, а тады я вярнуся. Нюнi распусцiў! Не ведаў я, што ты такi баязлiвец.
Мне зрабiлася сорамна. Кукуруза ўсё ж быў значна смялейшым за мяне. Бач, як трымаецца ўпэўнена!
Мы прысталi да Высокага вострава. Хвiлiны дзве сядзелi ў чоўне цiшком, затаiўшы дыханне, - прыслухвалiся. Нiчога нiдзе нi гу-гу. Бурмiлы няма (не вiдна чоўна). Паслухаў усё ж Кныша, застаўся дома, каб не перашкаджаць...
Зашылi мы свой човен у чарот, замаскiравалi. Самi залезлi ў карчы на беразе - я па адзiн бок сцежкi, што да азярца вядзе, Кукуруза - па другi. Цяпер нам заставалася адно - чакаць, доўга чакаць, магчыма, нават усю ноч ажно да свiтання, пакуль Кныш не прыедзе.
- Спаць нельга. Нi хвiлiны. Бо як пачнём носам кляваць, размякнем, будзем, як мокрыя куры, i нiчога не атрымаецца, - цiха сказаў Кукуруза.
- Твая праўда, - уздыхнуў я. Мне ўжо цяпер хацелася спаць.
Я шырока раскрываў вочы, узiраўся ў цемру, у якой ледзь-ледзь можна было разгледзець абрысы чаратоў, але вочы самi па сабе закрывалiся i даводзiлася раз-пораз працiраць iх.
Мабыць, няма нiчога больш цяжкага, чым не спаць, калi хочацца спаць. I, мабыць, няма больш доўгiх хвiлiн за гэтыя хвiлiны соннага чакання ў цемры.
- Не спi, бо праваронiм, - шыпiць з карчоў нябачны Кукуруза.
Калi б ён ведаў, як хочацца мне праваронiць! Ды хiба з iм праваронiш, з такiм упартым! Няўжо ён i сапраўды не баiцца?
Маё ўяўленне малюе страшныя праявы. Кныш, выскалiўшы па-звярынаму зубы, б'е мяне вяслом па галаве, потым кiдае ў рэчку, я глытаю ваду, задыхаюся-задыхаюся, трава аблытвае мяне i... Мне нават i на самай справе стала цяжка дыхаць. I навошта мы ўблыталiся ў гэтую справу? Сапраўды, хто ведае, што можа здарыцца? А што, як здарыцца нешта падобнае да таго, што мне зараз уявiлася? Яшчэ добра, калi знойдуць нашы целы. Тады будзе гучнае пахаванне, з музыкаю, з прамовамi. Хаваць будзе ўся школа, усё сяло. Усе будуць плакаць! Грабянючка, размазваючы па шчоках слёзы, будзе гаварыць: "А я ж бачыла яго напярэдаднi. Ён быў такi добры, такi сцiплы - дапамагаў мне выцягваць вядро з калодзежа. I Ганькай называў. Я яшчэ яму дзевяць капеек пазычыла. Каб ведала - я яму i ўсе пяцьдзесят аддала б. Якi быў хлопец!"
Мне зрабiлася так шкада самога сябе, i я здаўся сабе такiм няшчасным, што ў горле ажно зашчымела.
Але Кукуруза нiчога гэтага не разумее. Ён зноў шыпiць з карчоў:
- Не спi!
I я трагiчна шапчу ў адказ:
- Ды не сплю я, не сплю, чаго ты!
Час iдзе. Цi гэта вочы да цемры прывыклi, цi святлее навокал, але ўжо лепей вiдаць чараты, i на вадзе водблiскi, i клубяцца ў небе хмары. А можа, гэта ўжо свiтае? Таму што ў мяне такое ўражанне, што сядзiм мы тут цэлую вечнасць.
I раптам - нiбыта нехта ўдарыў мяне ў грудзi нечым вострым. З цемры вынырнуў човен. Ён плыў проста да вострава. Блiжэй, блiжэй. У чоўне вяслуе грозная постаць.
Сэрца ў мяне звiсла на тоненькай нiтачцы - вось-вось парвецца. I тут у карчах клацнуў курком Кукуруза i адрывiста-басавiта крыкнуў:
- Р-рукi ўгарр-ру!
Я забыў пра лiхтарык, забыў, што менавiта мне трэба крычаць, i ў панiцы праверашчаў:
- Дзядзька мiлiцыянер, туды! Дзядзька мiлiцыянер, сюды!
I зацiх, бы спалохаўся ўласнага голасу. "Ой, што ж гэта мы робiм! Што мы робiм! Ён жа яшчэ нiчога шпiёнскага не зрабiў, а мы ўжо: "Рукi ўгару!" Ой, што ж гэта будзе!"
- Рукi ўгару! Рукi ўгару! - зноў, але ўжо не так басавiта, паўтарыў Кукуруза i таксама разгублена замаўчаў.
Нейкi момант панавала цiшыня, потым...
- Га? - нiбыта недачуўшы, запытала грозная постаць.
I... нешта глуха ўдарылася аб зямлю - гэта выпала з Кукурузавых рук стрэльба. А я шырока разявiў ад здзiўлення рот. I толькi цяпер успомнiўшы пра лiхтарык, сцiснуў яго рукою.
Перад намi стаяў... дзед Варава.
- Дзед, гэта вы? - плаксiвым, разгубленым голасам запытаў нарэшце Кукуруза.
- Ды я ж, я, - гаварыў дзед, вылазячы на бераг. - Не пазналi, жаўтаротыя?..
Мы маўчалi. Кукуруза, вiдаць, чакаў i баяўся дзедавых роспытаў - чаму падмануў, што iдзе да цёткi ў Пяскi, дзе быў, што рабiў, чаму гэтае - "рукi ўгару"... Але дзед моўчкi замаскiраваў свой човен у чаратах i нi аб чым не пытаўся, нiбыта ён усё чыста ведаў. У такiх выпадках найлепш самому пра што-небудзь пытацца.
I Кукуруза нарэшце насмелiўся:
- Дзед, а як вы тут апынулiся?
- Тапiцца ехаў. З гора. Што ў мяне вось такi ўнук шалапутны.
- Ды не жартуйце, дзед.