— Ганс! — крыкнуў ён яфрэйтару, не зыходзячы з месца. — Вазьмі пяць чалавек і прайдзі з панам Вышамірскім па следзе. Мы вас будзем чакаць тут! — крыкнуў лейтэнант наўздагон.
Сонца ўжо схавалася, і Антак час ад часу асвятляў ліхтарыкам дарогу. Сабака вёў упэўнена і хутка. «Відаць, нехта падыходзіў да месца нашага прыпынку і ўзяў сакваяжык, калі я з капітанам валтузіўся», — думаў ён.
Прайшоўшы кіламетры чатыры лесам, Антак з салдатамі выйшаў да балота. Сабака спыніўся і завыў. Начальнік паліцыі асвятліў ліхтарыкам зямлю і заўважыў чарнеючую пляму. Гэта была кроў. «Значыць, той, хто забраў сакваяжык, быў паранены», — з радасцю падумаў начальнік паліцыі. Тым часам сабака абнюхаў сляды і рваўся далей.
Антак ступаў асцярожна, старанна прыглядаючыся да вузенькай сцежкі, якая змейкай вілася між купін. За ім ланцужком ішлі салдаты. Пад цяжкімі салдацкімі ботамі мяккая балоцістая глеба глыбока ўгіналася, а месцамі і правальвалася. Салдаты са страхам аглядаліся наўкола. Хутка яны вымушаны былі яшчэ больш замарудзіць крокі. Над балотам апусціўся туман. Каб не згубіцца, салдаты трымаліся адзін за аднаго.
Перайшоўшы балота, яны ўбачылі хату леснічыхі.
— Гэй, хто тут? Адгукніся! — крыкнуў Антак.
Але хата маўчала. Тады Антак аддаў каманду абшукаць усе будынкі.
Нікога не знайшоўшы, Антак з салдатамі пайшоў далей. Сабака цяпер часта брахаў і рваўся наперад, відаць, чуў свежы след. «Каб хаця не трапіць у засаду, — мі мільганула ў Антака думка. — Гэта, напэўна, дарога да партызанскага лагера…» Але пакуль што на іх шляху ніякіх прыгод не было, і гэта падбадзёрвала начальніка паліцыі. Адзін раз яму нават пачуўся трэск сухой галінкі. «Мабыць, даганяем», — узрадаваўся ён. І сапраўды, выбраўшыся з гушчару на паляну, Антак і салдаты ўбачылі чалавечую постаць. Яны спусцілі сабаку, а самі шпарка кінуліся ўслед за ім. Раптам начальнік паліцыі ўбачыў, як сабака чагосьці закруціўся на адным месцы. «Напэўна, нажом паранулі», — падумаў ён і даў чаргу з аўтамата па постаці. Але ў гэты ж момант такая ж аўтаматная чарга пачулася ў адказ. Такой сустрэчы ні Антак, ні салдаты не чакалі. Яны павярнуліся і, прыгінаючыся, хутка пабеглі назад.
Толькі выбегшы з лесу, начальнік паліцыі на хвілінку спыніўся, каб перавесці дух і прыслухацца, ці няма пагоні. Але нічога падазронага ён не пачуў.
Позна ўначы Антак з салдатамі вярнуўся ў мястэчка.
На світанні начальніка паліцыі разбудзіў шум аўтамашын. Ён зірнуў у акно і ўзрадаваўся, убачыўшы на вуліцах мястэчка шмат грузавікоў, а каля камендатуры — дзве гарматы. «Карнікі прыехалі,— здагадаўся Антак. — Вось у час!.. Я ж цяпер ведаю, дзе знаходзяцца партызаны. Толькі трэба выязджаць хутчэй, каб яны не дазналіся, што рыхтуецца наступленне на іх лагер».
Антаку цяпер было выгадна такое наступленне. Пры дапамозе карнікаў ён спадзяваўся зноў авалодаць паперамі доктара.
Карнікі сілай у два палкі акружылі вялікі раён з тым, каб не даць магчымасці вырвацца з кальца ніводнаму партызану. Адначасова быў створаны «ўдарны кулак», які павінен быў знішчыць партызан на балоце. Вёў гэтую асноўную сілу да партызанскіх лагераў Антак.
Сонца яшчэ не ўзышло над лесам, як карная група ўжо рушыла ў паход. Дарога Антаку была цяпер вядомая, і ён без лішніх крукоў і абыходаў вёў групу нацянькі да балота. Вось і балота. Антак адшукаў сцежку і таксама ўпэўнена павёў карнікаў далей. Не даходзячы да хаты леснічыхі, яны спыніліся. Выслалі разведку. Праз некаторы час два карнікі, што хадзілі на разведку, вярнуліся і далажылі: хата пустая і нідзе нікога няма.
«Гэта добра, — радасна падумаў Антак, — мы на іх нападзем знянацку».
Ад лесніковай хаты да прасекі прасоўваліся асцярожна. Хаваліся за дрэвы, стараліся не шумець. Нарэшце — і прасека. Спыніўшы ўсю групу, немцы параіліся і вырашылі ціха падысці да лагера і атакаваць праціўніка, які, відаць, яшчэ моцна спаў — бо нават учарашнія пасты маўчалі.
Карнікі заляглі за дрэвамі, за кустамі і, пачуўшы сігнал, кінуліся ў атаку. Але што здарылася? Лес маўчаў… Партызаны пакінулі лагер…
За некалькі дзён да наступлення гітлераўцаў на лагер атрад дзядзькі Мірона перабазіраваўся на новае месца. У лагеры засталося толькі чалавек дзесяць раненых і хворых, за якімі павінны былі прыйсці фурманкі. Для аховы раненых было пакінута шэсць чалавек партызан на чале са Сцяпанам Казіміравым. Сцёпу цяпер было цяжка пазнаць. За чатыры гады вайны ён з падлетка стаў рослым, прыгожым юнаком.
— Цётка Тэкля, што здарылася? Чаму вы так позна? Хто за вамі гнаўся? — закідаў Сцёпа пытаннямі леснічыху, калі прывёў яе з Таняй у былую зямлянку камандзіра.
— Ой, сынку, гора нас сюды прывяло, — заплакала старая. — Фашысты Карнея Пракопавіча застрэлілі.
— Застрэлілі?! — усклікнуў Сцёпа.
— Так, застрэлілі,— паўтарыла цётка Тэкля, — і паперы яго з сабой забралі.
— І паперы забралі? — аж застагнаў Сцёпа. — Трэба зараз жа паведаміць дзядзьку Мірону.
— Былі забралі,— казала далей леснічыха, — ды Тані неяк удалося выратаваць іх. Вось яны ў гэтым сакваяжыку.
— Малайчына, Таня! — Сцёпа выцер успацелы лоб. — А мяне аж у пот кінула. Нам радыравалі, што заўтра ўначы прыляціць самалёт з Вялікай зямлі, і мы збіраліся адправіць доктара з яго паперамі ў Маскву. А цяпер, цётка Тэкля, ідзіце ў зямлянку і адпачніце, а то хутка фурманкі прыйдуць за раненымі. Вы паедзеце разам з імі.
Таню Сцёпа павёў да медсястры Веры, якая зрабіла ёй перавязку, і дзяўчынцы адразу палягчэла. Потым яна выпіла гарачага чаю і пайшла да леснічыхі Тэклі.
«Вось як жывуць нашы абаронцы», — думала Таня, лежачы ў зямлянцы. Раней яна ніколі не бывала ў партызанскім лагеры. Розныя звесткі яна звычайна перадавала цётцы Тэклі, а тая ўжо непасрэдна дзядзьку Мірону.
Зямлянка была абкладзена тоўстымі бярвеннямі. Над галавой замест дошак таксама ляжалі бярвенні. Падлога была з добра ўтрамбаванай зямлі.
Увайшла медсястра Вера. Яна дала Тані праглынуць таблетку, а леснічысе наліла нейкіх кропель.
— Цётка Вера, — запытала Таня, — а хто жыў у гэтай зямлянцы?
Падрыўнік, Герой Савецкага Саюза Васіль Баравы…
— Няўжо? — ажно падскочыла дзяўчынка. — Я столькі чула аб ім…
— Спі, Танечка, — сказала медсястра, — неўзабаве і ўставаць трэба.
Вера патушыла свечку і выйшла. У зямлянцы зрабілася зусім цёмна.
«Дык вось хто тут жыў, сам Васіль Баравы!» Таня ведала, што таму, хто зловіць Васіля Баравога, фашысты абяцалі шмат грошай. Яны ўсюды расклейвалі аб'явы з партрэтамі Васіля і «асаблівымі прыкметамі», сярод якіх, між іншым, адзначаліся: рубец на левай шчацэ і радзімка пад правым вокам.
Калі была абвешчана рэйкавая вайна, Васіль са сваёй групай падрыўнікоў на працягу толькі аднаго месяца падарваў некалькі варожых эшалонаў. Пра яго подзвігі расказвалі розныя неверагодныя гісторыі. Адну з іх Таня ведала вельмі добра і была пераканана, што кожнае слова ў ёй праўда.
З Мінска ў Берлін павінен быў прайсці поезд з вышэйшымі афіцэрскімі чынамі, якіх Гітлер выклікаў на нараду. Падарваць гэты поезд даручылі Васілю Баравому.
Замініраваць рэйкі было вельмі цяжка, амаль немагчыма: праз кожныя дзвесце метраў пуці стаялі вартавыя і, апрача таго, спецыяльны паравоз з дзвюма платформамі з пяском пастаянна курсіраваў узад і ўперад па чыгунцы.
— Што рабіць? — раіліся хлопцы.
— Вось што, — раптам прапанаваў Васіль Баравы. Ён скінуў шапку, ускудлаціў валасы, адшпіліў рэмень. — Ты перапранайся ў немца, — загадаў ён аднаму з падрыўнікоў, тоўстаму дзядзьку Мікіту Апановічу, які ўмеў размаўляць на нямецкай мове, — а потым звяжы мне для выгляду ззаду рукі і вядзі пад канвоем праз чыгуначнае палатно. Калі цябе спыняць, скажаш, што злавіў Васіля Баравога і вядзеш у камендатуру.
— Фашысты могуць не паверыць, — усумніўся Мікіта Апановіч.
— Павераць, — упэўнена сказаў Васіль Баравы. — Мяне ўсе ведаюць. Нам, галоўнае, узысці на чыгуначнае палатно, а там мы ведаем, што рабіць.
— Але ж гэта рызыкоўна.
— Без рызыкі на вайне не абыдзешся, — адказаў Васіль. — Пойдзем перад самым прыходам поезда, каб манеўровы паравоз не абясшкодзіў нашу міну.
План, прыдуманы Васілём, надзіва добра ўдаўся. Усё адбылося так, як ён і меркаваў. Калі Мікіта Апановіч і Васіль падышлі да чыгуначнага палатна, іх спыніў вокрык «Хальт!».
— Чаго там хальт! — незадаволена адказаў на нямецкай мове Мікіта Апановіч. — Хіба не бачыце, каго вяду?
— Каго? — запыталі вартавыя…
— А вы самі паглядзіце… Фашысты падышлі бліжэй.
— Васіль Баравы! — з зайздрасцю ўскрыкнулі яны. — Гут, гут…