Раніца. Па лясной дарозе ідуць Антак і Болцікаў. Матавым дываном ляжыць на высокай траве раса. Калі прайсці па ёй — застанецца яркі зялёны след. Антак і Болцікаў час ад часу спыняюцца, уважліва азіраюцца.
— Да чаго памяць дрэнная стала, — скардзіцца былы начальнік паліцыі.— І тыя як быццам месцы, і не тыя. Хутка ўжо, здаецца, павінен быць і дваццаць шосты.
— А ты па карце паглядзі,— раіць Болцікаў.
Антак дастае старую ваенную карту, звяраецца з мясцовасцю.
— Ідзем быццам правільна, — няўпэўнена гаворыць ён. — Вось ужо за той павароткай пачынаецца дваццаць шосты.
Яны крочаць далей. Раптам Антак спыняецца.
— Што за чорт! А дзе ж дуб?
— Відаць, не дайшлі яшчэ, — мяркуе Болцікаў.
— Ды яго тут за вярсту было відаць — высачэзны такі.
— Тады, можа, спілавалі,— выказвае здагадку Болцікаў.— Давай пройдзем далей.
Дарога непрыкметна збягае ў лагчынку, пятляе ў кустах. Нечакана справа ад яе адкрываецца агароджа, якой не відаць ні канца, ні пачатку.
— Гэта што яшчэ за навіны? — разгублена мармыча Антак і накіроўваецца ўздоўж агароджы. Болцікаў кульгае за ім.
— Стой, хто ідзе? — раптам раздаецца вокліч.
Антак і Болцікаў маўчаць. З-за кустоў выходзіць вузкаплечы стары з чырвоным мясістым тварам і маленькімі заплыўшымі вочкамі.
— Вы чаго тут не бачылі? — падазрона пытаецца вартаўнік.
— Ды вось ходзім па памятных месцах, — проста тлумачыць Антак. — Партызанілі тут. Цікава паглядзець, як усё змянілася. Курыце? — Антак працягвае старому раскрыты партсігар, запалку. — Вось тут некалі магутны дуб стаяў. Пры-ыгажун!
— Стаяў,— пацвярджае вартаўнік.
— А цяпер яго няма.
— Няма, — згаджаецца стары. — Маланкай разбіла. Усю верхавіну знесла. Адзін ствол тырчаў, дык людзі на дровы спілавалі.
— Агароджа тут нейкая з'явілася… — працягвае Антак.
— Не нейкая, а будаўнічая, — не без гонару папраўляе стары. — Дрэваапрацоўчы камбінат будзе. І бадзяцца тут чужым асобам строга забараняецца.
— Зразумела, — гаворыць Антак.
Яны з Болцікавым адыходзяць крыху ў бок, потым Антак вяртаецца дзед, а рабочая сіла на будаўніцтве патрабуецца?
— А як жа ж? Вунь, — вартаўнік махае рукой уздоўж агароджы, — там, ля прахадной, на варотах, і спіс вісіць — якія спецыялісты патрабуюцца. Толькі з гэтым пытаннем трэба звяртацца не да мяне, а ў аддзел кадраў.
Антак і Болцікаў адыходзяць, не даслухаўшы яго да канца. У кустах Антак парывіста хапае Болцікава за руку і пытаецца:
— Ты, акрамя піўной помпы, якімі-небудзь інструментамі валодаеш?
— А што?
— На работу давядзецца ўладкоўвацца, — спяшаецца растлумачыць свой план Антак. — І ўвогуле не бяда, калі цябе ніякаму рамяству не навучылі. Будзеш вартаўніком. Гэта лепш за ўсё — ночы будуць нашы. У цябе інвалідныя дакументы ў парадку?
— У парадку.
— Вось і прасіся ў вартаўнікі. А я шафёр першага класа, мне прасцей уладкавацца.
Невысокі кульгавы вартаўнік, з якім размаўлялі Толік, Васілёк і Жэнька, і быў Болцікаў. Дзякуючы таму, што на будаўніцтве не хапала людзей, Антаку і Болцікаву даволі лёгка ўдалося ўладкавацца на работу.
На будоўлі, сярод мноства людзей, Антак адчуваў сябе ў бяспецы. Тут выкрыць іх будзе нялёгка. Акрамя таго, Антак лічыў, што ён дастаткова ўдала заблытаў сляды і пагранічнікам нізашто не патрапіць на іх.
Але тут ён памыляўся. Пошукі парушальніка граніцы не спыняліся. У той самы вечар, калі дзеці з Зінаідай Антонаўнай рабілі ў лесе буданы, у кабінет да начальніка Н-скай заставы маёра Шэвелева зайшоў дзяжурны і далажыў:
— Прыбыў лейтэнант Вераб'ёў.
— Няхай увойдзе.
Дзяжурны адказыраў, і адразу ж на парозе з'явіўся высокі статны малады чалавек. Твар яго быў вельмі заклапочаны.
Маёр зірнуў яму ў вочы і таксама нахмурыўся.
— Беспаспяхова?
— Як скрозь зямлю праваліўся. Шэвелеў нервова пастукаў пальцамі па стале. Мінуту-другую абодва маўчалі.
Раптам Вераб'ёў сказаў:
— Да чаго ж гэта крыўдна: ведаеш, што вораг знаходзіцца на нашай зямлі, і не ведаеш, дзе ён, навошта прыйшоў…
— Так, становішча не з прыемных, — згадзіўся маёр. Ён устаў з-за стала, прайшоўся па пакоі.— Але нічога… Колькі вяровачцы ні віцца, а канец будзе. Усё роўна пападзецца. Народ дапаможа… У народа вока вострае, чужую руку адразу прыкмеціць. А пакуль прымем такія меры…
І маёр Шэвелеў пачаў выкладаць лейтэнанту план далейшых пошукаў. Было ўжо далёка за поўнач, калі лейтэнант, ажыўлены і нібы яшчэ больш памаладзелы, зухавата шчоўкнуў абцасамі і выйшаў. А маёр яшчэ доўга сядзеў у сябе ў кабінеце і думаў.
На наступны дзень піянеры падняліся, як толькі развіднела. Кароткая летняя ноч, але ўсе добра адпачылі, адчувалі сябе па-сапраўднаму бадзёрымі. Відаць, у лесе, на свежым паветры, наогул можна спаць напалову менш, чым дома.
Дзень абяцаў быць добрым. Неба было чыстае, без адзінага воблачка, і сонца, хаця яму яшчэ далёка было да зеніту, адчувальна прыпякала. Пасля снедання Зінаіда Антонаўна падалася на перагаворы да начальніка будоўлі, а дзеці заняліся гаспадарчымі клопатамі: адны абіралі бульбу, перабіралі гарох, словам, клапаціліся наконт абеду; астатнія нарыхтоўвалі сухія дровы, «даводзілі» буданы — напярэдадні вечарам іх ставілі наспех і, вядома, не абышлося без недаробак.
Потым вярнулася Зінаіда Антонаўна і сказала, што ўсё дамоўлена, што яны могуць зараз жа пачаць знаёмства з будаўніцтвам камбіната і — галоўнае — пошукі таго пня…
Бадай, лепшага месца для камбіната знайсці нельга было. Будаўнічая пляцоўка размясцілася пасярод абшырнага ляснога масіву.
Акрамя таго, Раднічанка рабіла тут круты выгін і ля таго самага берага, дзе разгарнулася будаўніцтва, утварала вялікі і глыбокі заліў. Меркавалася, што ў гэты заліў будуць заходзіць плыты з іншых, далёкіх лясных участкаў, а ўжо адсюль драўніна будзе транспарціравацца ў распіловачны цэх камбіната.
Так гэта выглядала ў чарцяжах і праектах. А на будаўніцтве пакуль рабіўся катлаван, вакол яго ўзвышаліся горы цэглы, вапны і іншых будаўнічых матэрыялаў.