Кусты рассунуліся, і на палянку выйшаў Антак.
— Ты чаго гэта прахалоджваешся! — накінуўся ён на Болцікава. — Табе ж на змену заступаць.
— Ды ці час ужо? — пачаў нясмела апраўдвацца Болцікаў.
— Што, зачытаўся сваімі «подзвігамі» і забыў пра ўсё на свеце? — з'едліва спытаў Антак.
— Небяспечны ён быў для нас чалавек, — быццам не заўважыўшы тону апошніх слоў Антака, задуменна сказаў Болцікаў.
— Усё прачытаў?
— Усё.
— І запомніў, дзе ён быў, у якіх аперацыях удзельнічаў?
— Быццам бы запомніў,— няўпэўнена адказаў Болцікаў.
— Глядзі ж, у людзях не памыліся, — павучальна сказаў Антак.
— Пастараюся.
— А цяпер давай яго сюды.
— Што? — не зразумеў Болцікаў.
— Дзённік. Мне ж яго вярнуць трэба. Я ўзяў толькі на адзін дзень.
— Бяры, — Болцікаў працягнуў дзённік Антаку і пацікавіўся: — А як там справы на будоўлі? Да пня яшчэ не дабраліся?
— Яшчэ не. Але ўжо хутка. Радоў дваццаць засталося. Я выбраў там у адным месцы некалькі цаглін і якраз на пень наткнуўся. Так што сёння будзе ў нас гарачая ночка.
— Ужо сёння? — Болцікаў скурчыўся, жаласліва гледзячы ў вочы Антаку.
— А як ты думаў! Калі заўтра да яго дабяруцца дзеці, нам з табой там ужо рабіць не будзе чаго. Гэтыя малакасосы адкапаюць. А мы павінны іх апярэдзіць. Так што доўга з гэтай настаўніцай не балбачы, а як толькі вызвалішся — хутчэй да мяне, на падмогу. Я пакуль цэглу буду разбіраць.
— Паслухай, Антак, — пачаў маліць Болцікаў.— Калі мы тут апошнюю ноч, дык навошта мне з ёю сёння размаўляць? Яшчэ, чаго добрага, наблытаю, яна адчуе — перашкодзіць нам можа.
— А гэта ты справу кажаш, — пахвальна кіўнуў галавой Антак. — Перанясі размову на заўтра. Толькі падставу пераканаўчую прыдумай, а то яшчэ хутчэй западозрыць можа.
— Прычыну мне лягчэй прыдумаць, чым размаўляць з ёю.
— Ну вось і думай. А цяпер пайшлі! Рассоўваючы пругкія галіны кустоў, Антак
і Болцікаў сталі прабірацца да прасекі, па якой праходзілі слупы тэлефоннай лініі. Каля аднаго са слупоў Антак спыніўся. Ён дастаў з кішэні манцёрскія абцугі-кусачкі і палез на слуп.
— Што ты там забыўся? — задраўшы галаву, пацікавіўся Болцікаў. Але, убачыўшы, як спачатку адляцеў адзін провад, спрытна перашчоўкнуты Антакам, а за ім і другі, здагадаўся: — Правільна робіш. Каб ніякай сувязі ў іх не было.
— А ты думаў, мы лыкам шытыя? — саскокваючы са слупа і самазадаволена ўсміхаючыся, сказаў Антак. — Мы школу добрую прайшлі.
— А ты паведаміў туды, каб нас чакалі? — Болцікаў паказаў рукой на захад.
— Паспеецца, — і, злёгку падштурхнуўшы свайго саўдзельніка ў спіну, Антак дадаў: — Ну, ідзі ж! Не бойся!
Гэтая ноч — трэцяя ноч у лесе, непадалёк ад будаўнічай пляцоўкі дрэваапрацоўчага камбіната, — для Зінаіды Антонаўны была асабліва трывожнай. Спяць дзеці. Доўгі, багаты на ўражанні дзень змарыў усіх. Ды яны і не ведаюць тых трывог, якія не даюць спаць іх настаўніцы.
Недзе там, у крайнім будане, мірна сапе ў сне Васілёк. Няхай спіць. Ён шмат перажыў і мінулай ноччу, і сёння пасля абеду, калі ў іх у лесе сам сабой адбыўся піянерскі збор. Ну і дасталася ж яму ад таварышаў. Амаль усе прапаноўвалі адправіць яго дадому. Ведалі, што горшага пакарання не прыдумаць, і ўсё роўна прапаноўвалі. Ёй самой давялося заступіцца за яго. Вядома, учынак яго заслугоўваў такой кары. Але ж ён сам ва ўсім сумленна прызнаўся. І акрамя таго — пра гэта Зінаіда Антонаўна, вядома, змаўчала, — Васільку трэба было яшчэ сустрэцца з гэтым высокім шафёрам, забраць у яго дзённік Сцяпана Казімірава.
Зінаіда Антонаўна ляжала ў будане побач з Нінай, Нэляй і іншымі дзяўчынкамі, якія моцна спалі. Ляжала, але не спала. І не таму, што над вухам тонка і пранізліва звінелі камары, — іх яна нават не заўважала. Настаўніца, як гэта яна заўсёды рабіла, кладучыся ў пасцель, у думках падводзіла вынік прайшоўшага дня, ацэньвала свае ўчынкі, словы, прынятыя рашэнні. Яна не баялася назваць сваім імем любую памылку або промах, але заўсёды старалася не паўтараць падобнага ў іншы раз. Ці не таму Зінаіда Антонаўна лічылася лепшай настаўніцай у школе?
Вось хаця б Васілёк… Недагледзела ж, лічыла, што ўсіх сваіх выхаванцаў ведае як нельга лепш. Гэта ад залішняй самаўпэўненасці. А ён усё ж малайчына. Не пабаяўся нічога, нават пагроз. А чаму гэты шафёр яму пагражаў? І якія наогул падазроныя людзі гэты шафёр і той, кульгавы… Трымаюцца разам. Што паміж імі агульнага? І чаму так падазрона ён раптам захварэў, гэты Казіміраў? Ці не Казіміраў? Сёння ж раніцай яны размаўлялі, і нічога не было прыкметна, а вечарам Зінаіда Антонаўна застала яго з павязанай апухлай шчакой, жаласнага і няшчаснага. Вядома, у такім стане яму было не да размоў. Але нешта хутка яму так разнесла шчаку. І тут Зінаідзе Антонаўне давялося прызнаць яшчэ адну сваю памылку. Ёй трэба было не пісьмо пісаць Мірону Васільевічу, а пазваніць па тэлефоне. Так, промах, вельмі вялікі промах. Але яго можна выправіць. Не толькі можна — трэба. Заўтра ж у першую чаргу пазваніць Мірону Васільевічу і пра ўсё расказаць, — аддала сабе ў думках загад Зінаіда Антонаўна. «А чаму заўтра? — раптам задумалася яна. — Заўтра можа быць позна. Не, гэта трэба зрабіць сёння, зараз жа! У Мірона Васільевіча ёсць дома тэлефон. Нічога, што ўжо ноч. Я ж не па дробязях яго турбую».
Зінаіда Антонаўна паспешліва пачала апранацца. Паспешліва і ў той жа час асцярожна: ёй не хацелася трывожыць дзяўчынак.
Цяпер, калі пытанне з Казіміравым было, можна сказаць, вырашана, Зінаіда Антонаўна зноў у думках звярнулася да шафёра, стараючыся знайсці лагічнае тлумачэнне яго паводзінам. Але як яна ні старалася, нічога рэальнага ў галаву не прыходзіла. Навошта яму спатрэбілася запалохваць хлопчыка? І наогул, што ён хацеў знайсці ў дзённіку? Учора яна, вядома, не прыглядалася да гэтага шафёра, але сёння ўжо назірала за ім больш уважліва, бо ведала пра яго загадкавую просьбу. Зінаіда Антонаўна паспрабавала аднавіць яго партрэт у сваёй памяці. І раптам… раптам пальцы ў яе задрыжэлі: ёй здалося, што яна бачыла некалі гэтага чалавека, недзе сустракалася з ім. Гэты нядобры, палохаючы позірк… У каго ж быў такі позірк? Зінаіда Антонаўна з усіх сіл напружыла памяць і… з яе грудзей ледзь не вырваўся крык. Яна ўспомніла. Такі цяжкі, злосны позірк быў у начальніка паліцыі Вышамірскага. Калі яна хавалася ў кустах з сакваяжыкам доктара Долахава, а ён — Антак Вышамірскі — шукаў яе, у яго быў вось такі ж позірк. І гэты позірк запомніўся ёй на ўсё жыццё. Няўжо гэта ён? Начальнік паліцыі іх раёна? Нельга марудзіць ні хвіліны. Хутчэй да тэлефона!
Зінаіда Антонаўна выйшла з будана і спынілася. Вільготнае, водарнае лясное паветра ахінула ёй твар. Было ціха, толькі з аднаго будана даносілася нягучнае хлапчуковае сапенне. Гэта нагадала настаўніцы, што трэба прыхапіць з сабой хаця б двух хлопчыкаў. Раптам давядзецца куды-небудзь паслаць: у пасёлак, напрыклад, да начальніка будаўніцтва. Яе выбар выпаў на Толіка і Васілька.
Хутчэй! Хутчэй!
Калі паштальён прынёс на кватэру Дубатаўкі пісьмо ад Зінаіды Антонаўны, Мірона Васільевіча не было дома. Ён паехаў у райцэнтр на нараду калгасных старшынь. Вярнуўся позна ўвечары і з ходу скамандаваў жонцы:
— Вячэраць! Давай хутчэй вячэраць. Цэлы дзень у роце макавай расінкі не было.
Пакуль жонка, Агрыпіна Пятроўна, збірала на стол, Мірон Васільевіч прайшоў у свой кабінет і ўбачыў пісьмо. Ён, не спяшаючыся, распячатаў яго, прачытаў і адразу ж аддаў новую каманду:
— Адставіць вячэру!
Нічога не тлумачачы жонцы, Мірон Васільевіч схапіў плашч і выбег з дому. Але жонка ўжо ведала: здарылася нешта важнае. У іх прыгранічным раёне такое было не ўпершыню.
Не прайшло і паўгадзіны, як Дубатаўка быў ужо ў начальніка пагранічнай заставы маёра Шэвелева. Ён уварваўся без стуку — Шэвелеў быў у яго злучэнні начальнікам разведкі, і да гэтага часу яны заставаліся самымі блізкімі сябрамі — і з месца ў кар'ер задаў пытанне:
— Скажы, таварыш Шэвелеў, партызана Сцяпана Васільевіча Казімірава ты хаваў?
— Так точна!
— Асабіста?
— Асабіста.
— Як жа ты мог яго пахаваць, калі ён жывы?
— Жы-вы? — у маёра ад здзіўлення акругліліся вочы. — Не можа быць!
— А вось пачытай, — і Мірон Васільевіч працягнуў Шэвелеву пісьмо Зінаіды Антонаўны.
Маёр узяў пісьмо, прабег яго вачыма.