— Сухоты.
Жэнька па голасу пазнаў і госцю — цётку Антаніну, суседку. Яна была яшчэ не старая, але моцна пасівелая. Такой яна зрабілася пасля таго, як фашысты ўгналі ў Германію яе адзіную дачку Аню. Пасля вайны Аня вярнулася, але была заўсёды задуменная і ціхенька кашляла ў рог хусцінкі. А ўчора цётка Антаніна завезла Аню ў бальніцу.
— Эх-хэ-хэ, — цяжка ўздыхнула маці,— няма на свеце нашага доктара Карнея Пракопавіча, а то б ён яе хутка вылечыў.
— Не, Людачка, сухоты не так проста вылечыць, няма яшчэ такога лякарства, каб выпіў і паздаравеў.
— А я кажу табе, што такое лякарства было ў Карнея Пракопавіча. Ён цэлую працу пра гэта напісаў. Ды вось бяда — забілі яго фашысты, а ўсе паперы з сабой забралі. Вось у тых паперах, мусіць, і быў сакрэт таго лякарства, бо пасля вайны чалавек з Мінска прыязджаў і ўсё распытваў пра Карнея Пракопавіча, як ён загінуў і ці не даваў каму схаваць якіх папер. Але так і паехаў ні з чым.
Жэнька раптам усхапіўся, як апараны. Паперы! Можа, гэта і ёсць праца доктара? Можа, гэта яна схавана пад тым дрэвам? Нават пачатак надпісу аб гэтым гаворыць: «Тут схавана праца».
— Мама, усё, што ты зараз расказала цётцы Антаніне, гэта праўда?
Маці здзіўлена паглядзела на сына:
— А ты што, яшчэ не спіш? Вядома, праўда. Але чаму гэта так цябе цікавіць? — спытала яна.
Адказу яна не пачула, бо Жэнькавага і духу ўжо не было ў хаце. Ён імчаўся да Толіка з такой хуткасцю, што аж у вушах свістала. А калі прыбег, то ўбачыў Васілька, які пабаяўся праспаць і прыйшоў начаваць да Толіка.
— Хлопцы! — усхвалявана загаварыў Жэнька. — Гэты надпіс невыпадковы і не жарт. Я ўсё ведаю… Ведаю нават, што далей напісана: «Тут схавана праца Долахава».
— Якога Долахава? — запытаў Васілёк.
— Доктара Долахава… Карнея Пракопавіча… расстралянага немцамі.
— Гэта таго самага доктара, які твайму брату аперацыю рабіў?
— Ага, таго самага.
І Жэнька расказаў сябрам усё, што ён пачуў ад маці.
— Калі так, дык мы павінны, чаго б ні каштавала, знайсці гэтыя паперы, — сказаў Толік.
— Вось толькі ці ўдасца нам знайсці той пень з працягам надпісу, — усумніўся Жэнька.
— Знойдзем, абавязкова знойдзем! — горача загаварыў Васілёк. — І мне здаецца, што тут няма нічога складанага. Кавалак бервяна з літарамі мы будзем прымерваць да кожнага пня, пакуль не знойдзем, з якога ён спілаваны… Ніна сказала, што возчыкі вазілі гэтыя бярвенні з Косінскай дзялянкі. Нічога цікавага яны не бачылі, толькі каля аднаго дрэва знайшлі нейкі стары бот. А тата Ніны, дзядзька Кастусь, казаў, што на Косінскай дзялянцы яшчэ ў 1944 годзе, адразу пасля вызвалення, быў знойдзены забіты партызан, і на ім быў чамусьці толькі адзін бот. Яго пахавалі ў брацкай магіле там жа, у лесе.
— Гэта ўсё вельмі важна, — зазначыў Толік. — Магчыма, мы за адзін дзень і не ўправімся. Трэба будзе застацца пераначаваць. Дык вы папярэдзьце дома, каб не хваляваліся.
— Тады давайце хутчэй рыхтавацца да экспедыцыі! — захваляваўся Васілёк і хацеў ужо некуды бегчы. Але Толік спыніў яго:
— Пачакай, трэба яшчэ намеціць маршрут. Да Шэрвінскага лесу, дзе знаходзіцца Косінская дзялянка, можна дабірацца па рэчцы і лесам, у абход балота. Дык які шлях мы выберам?
— Давайце паплывем на лодцы, гэта ж так здорава! — без доўгіх разважанняў прапанаваў Васілёк.
— Можна і на лодцы, толькі назад дабірацца супраць цячэння не так ужо і лёгка будзе, — запярэчыў Толік.
— А я думаю, гэта будзе ўсё ж лягчэй, чым цягнуць на сабе рукзакі з прадуктамі, ды яшчэ рыдлёўкі ў дадатак, — падтрымаў Васілька Жэнька.
— Добра! — згадзіўся нарэшце Толік. — На лодцы дык на лодцы. Толькі дамовімся: не ныць, калі ў паходзе цяжка давядзецца і мазалі будуць на ўсю далонь…
— Ёсць не ныць! — весела закрычаў Васілёк.
— А цяпер спаць! — даў каманду Толік. — На досвітку адчальваем.
— Ну, я пабег. Добрай ночы! — развітаўся Жэнька з сябрамі.
— Глядзі не спазняйся!
— Не спазнюся… — даляцеў Жэнькаў голас ужо з-за дзвярэй.
Жэнька не спазніўся. Калі ён прачнуўся, сонца яшчэ не ўзышло. Толькі на ўсходзе барвавела яркая зара. На дварэ было халаднавата; на траве, на лістах дрэў і кустоў віселі буйныя кроплі расы.
Жэнька хуценька памыўся, выпіў кубак халоднага малака, потым закінуў за спіну рэчавы мяшок, які падрыхтавала яму маці, і выйшаў на вуліцу.
Увечары маці, пачуўшы, куды яны збіраюцца, сказала:
— Ну што ж, едзь. Калі вы адшукаеце гэтыя паперы, вялікую справу зробіце… Толькі будзь асцярожны.
Калі Жэнька прыбег да Толіка, той ужо не спаў. Васілька нідзе не было відаць.
— Ну вось, а ты баяўся, што я прасплю, — пахваліўся Жэнька. — А дзе Васілёк?
— Пабег дадому адпрошвацца, а заадно Зінаідзе Антонаўне запіску аднясе: трэба папярэдзіць, каб нас сёння не чакалі. Ніхто ж не ведаў, што гэта да Косінскай дзялянкі трэба дабірацца.
— Не мог раней збегаць… — прабурчаў Жэнька.
— А мы з ім ужо на электрастанцыю схадзілі,— сказаў Толік.
— Навошта?
— Адпілавалі кавалак бервяна з надпісам. Учора ж не паспелі. Вось паглядзі…— і Толік паказаў Жэньку досыць шырокі круглячок.
— А-а, — збянтэжана працягнуў Жэнька. — Ну, тады…
…І вось па спакойнай рацэ плыве лодка. У лодцы трое — Толік, Жэнька і Васілёк. На дне ляжаць рукзакі, рыдлёўкі, Жэнькава плашч-палатка і круглячок з надпісам.
На вёслах сядзіць Толік. Жэнька ляжыць на носе і глядзіць, як лодка рассякае гладзь вады і як узнікаюць спачатку ледзь прыкметныя хвалі, як потым яны ўсё большаюць і большаюць і нарэшце зліваюцца адна з адной удалечыні.
Васілёк сядзіць на карме з кароткім вяслом у руках — кіруе.
Лёгка слізгаціць лодка. Міма праплываюць зялёныя берагі з густымі кустамі, нахілёнымі да вады вербамі…
Вецер наляцеў нечакана. Неба раптам зацягнула чорнымі хмарамі, паліў касы дождж.
На рацэ ўзняліся хвалі. Лодка з хлопцамі то высока ўзлятае на грэбень, то імкліва падае ўніз.