— Мама, ты не хлусіш? — пытаюся.
— Праўду кажу. Дзіўны ён. Убачыў праз акно, што трактар па вуліцы едзе, — і за ложак. Хавацца. Я ўхапілася за каптан і назад цягну. Што было б, калі б хто зайшоў у хату і ўбачыў, што мужчына за ложкам хаваецца?… Я цягну, а ён вырываецца, крычыць: «Жалезны Цмок паехаў!..»
Я на хвіліну ўявіў, як мама цягне таго шарлатана, і не вытрымаў, засмяяўся.
— Чаго смяешся? — нахмурылася мама.
— Смешна, — кажу. — Ты цягнеш, а ён, як пацук, вырываецца.
— Табе смешна, а мне не, — пакрыўдзілася мама. — Ледзь выцягнула яго. Потым ён на кухню зайшоў. Убачыў, што газ гарыць, і ў крык: «Дракон! Агнём плюецца!» Датуль не супакоіўся, пакуль газ не выключыла. Я капусту ставіла варыць. Так і не зварыла. Пра ўсё забылася.
— Хіба ён шарлатан? — кажу. — Проста дзівак. І ўсё. Пасмяяцца вырашыў.
Мама пацягнула за ручку дзвярэй, каб упэўніцца, ці добра зачынены, і зноў зашаптала:
— Я пасля здагадалася, што ён знарок такія конікі выкідваў. Хацеў з панталыку мяне збіць. Каб сцібрыць што-небудзь. Вочы ў яго, як у сапраўднага злодзея, па ўсіх кутках бегалі.
А калі гэта?… Калі?… Не, напэўна, не. Я адагнаў здагадку, якая пранеслася ў галаве.
- І апрануўся ён так, каб з панталыку збіць, — працягвала мама. — Лапці на нагах, штаны зрэбныя…
— А барады ў яго не было? — вырвалася ў мяне.
Мама падазрона зірнула на мяне:
— А ты адкуль ведаеш?
Цяпер я быў упэўнены, што гэты дзіўны госць, які так напалохаў маму, — работнік. Той работнік, які са сваімі сябрамі тысячу гадоў льва-небараку паіў. Ён жа абяцаў, што пірагамі нас пачастуе. Вось і прыйшоў, каб да сябе запрасіць. Ды хіба скажаш пра гэта маме?
— Цяпер усе дзівакі бароды паадпускалі, - знайшоўся, як адказаць.
Мама згодна кіўнула галавою:
— Так. Ледзьве з хаты яго выпхнула.
А я ажно трымцеў ад хвалявання. Розныя думкі, крыху блытаныя, адна за адною мільгалі ў маёй галаве.
Работнік у вёсцы. Селянін-работнік з'явіўся. Бач, трактара спалохаўся. Што ж, ні трактара, ні газу ён у вочы не бачыў… Мама лічыць, што хацеў яе з панталыку збіць… Назаўжды і маме, і яму гэты дзень запомніцца… Значыць, прыйшоў, каб да сябе запрасіць. А можа, зусім не на пірагі? Можа, іншая патрэба ёсць? Сярод белага дня прыйшоў, хоць і страшна было. Чаму? Чаму шукаў нас, сваіх знаёмых?… Не, цяжка на гэтыя пытанні адказаць. Трэба з работнікам сустрэцца. Ён дзесьці тут, непадалёку. Магчыма, каля школы, каля лесу. У лесе яму спакойна. Сядзіць ды назірае зводдаль. Як жа сустрэцца з ім? Як? Не пусціць мама на двор, калі праўду скажу. Прыйдзецца хлусіць. Што ж прыдумаць, каб пусціла?
— Мама, — кажу, — ты дарэмна спалохалася. Той дзядзька не шарлатан, а артыст. Ён у спектаклі ролю селяніна іграе. Дарэвалюцыйнага селяніна. Вось і вырашыў праверыць, ці добра іграе, ці падобны на старажытнага селяніна. Знарок у нашу хату прыйшоў.
Мама зайшла на кухню, села на табурэтку. Я пратупаў за ёю:
— Мама, ён артыст. Артысты дзівакі. Не верыш?
Мама абхапіла рукамі галаву:
— Міхась, галава ў мяне ажно расколваецца. Схадзі да бабкі Веркі. У яе ёсць таблеткі ад галавы. Прынясі.
Я спачатку не паверыў, што так пашчасціла. Нядаўна рукі настаўляла, трымала, каб не ўцёк. А цяпер сама выпраўляе.
— Схадзі да бабкі Веркі, - паўтарыла мама ў другі раз.
— Добра. Схаджу. Я хутка вярнуся. А ты пакуль на галаву мокры ручнік пакладзі.
На двор я вылецеў, як на крылах. Хутчэй! У школу хутчэй! Да лесу. Галоўнае — з работнікам сустрэцца. А пасля на адной назе завярнуся — і да бабкі Веркі.
На школьным двары я ўбачыў Дзіму Клімовіча. Вядома, абрадаваўся. Усё-ткі ўдвух весялей селяніна-работніка шукаць.
Мне хацелася, каб Дзіма першым падышоў да мяне, каб спытаўся, чаго прыйшоў. Я, канечне, спачатку крыху павадзіў бы яго за нос, а потым усё па парадку расказаў бы. Ды Дзіма быццам не заўважаў мяне. Ён бегаў кругамі па школьным двары, высока падымаючы ўгору калені.
Што ж, кожны свой гонар мае. Я сеў на лаўку. А сядзець зусім не хацелася. «І калі ж ён набегаецца?» — думаю. Нарэшце не вытрымаў, паклікаў:
— Дзіма, хадзі сюды.
— Не магу, — чую ў адказ. — У мяне трэніроўка.
Што ж рабіць? Ён, відаць, не хутка сваю трэніроўку закончыць. Бегае, як заведзены.
— Можа, хопіць? — гукаю.
— Не. Яшчэ паўгадзінкі пабегаю.
Хіба мог я гэтулькі чакаць? Усхапіўся з лаўкі — і за ім. Бягу ззаду, расказваю:
— Селянін-работнік да нас у вёску прыходзіў. Нядаўна ў нашай хаце быў. Маму так напалохаў, што і цяпер у яе ногі дрыжаць.
Дзіма як пачуў гэткае, дык адразу пра сваю трэніроўку забыўся. Спыніўся як укопаны, на мяне пазірае.
— Няўжо той работнік прыходзіў, які льва паіў?
— Той, Дзіма. Той самы. Ён за ложак хаваўся, а мама яго за каптан трымала… Маме галава разбалелася, па таблеткі мяне паслала.
— За ложак хаваўся?
Я заўважыў, што ў Дзімавых вачах загарэліся дзве іскрынкі-смяшынкі.
— Хаваўся, — кажу. — Убачыў, што трактар па вуліцы едзе, і пабег хавацца. Спалохаўся. Падумаў, што гэта жалезны Цмок.
— А-а-а, — працягла вымавіў Дзіма і, азірнуўшыся, прашаптаў: — Як ты думаеш: дзе ён цяпер?
— Думаю, што дзесьці тут, у лесе.
Дзіма пацягнуў мяне за рукаў:
— Пайшлі.