цай па радыё, у аглядзе цэнтральных
„тт ,, ^ . . Брат Міхала Дубянецкага - Станіслаў. газетаў, што Известия апублікавалі ^ ™
тое самае інтэрв’ю. Усё яшчэ ня верылася. Iдучы на працу, падбег да газетнага
кіёска.
- Мне “Известия”, калі ласка, - хуценька вымавіў я, прасоўваючы ў акенца пятак.
- Няма. - спачувальна адказвае знаёмая кіяскёрка. Па яе тону я зразумеў, што Лнтэрв’ю” было. Але на ўсякі выпадак перапытаў:
- А там было Лнтэрв’ю.”?
Жанчына, не чакаючы пакуль я выкажуся, наблізіла галаву ледзь не да майго твару і шчыра-абуральна сказала:
- Вы толькі падумайце! Людзі так чакалі гэтага. А яны ня толькі што надрука- валі ў аднюсенькай газетцы, але ж і яе сёньня далі ў кіёск менш, чым звычайна.
На ўсякі выпадак я папытаў “Trybun^ Ludu”. Па-першае, трэба неяк зьвесьці сабе “канцы з канцамі” тыя “выбары”, што правёў у Польшчы генерал Ярузельскі; газета звычайна затрымліваецца з дастаўкаю, так што, падумаў я, якраз цяпер недзе будзе з тымі вынікамі. Па-другое, была нічым не абгрунтаваная надзея, што, можа, “Trybuna.” выдрукавала раней тое Лнтэрв’ю”, і вось яно да мяне прыбудзе такім чынам.
Як заўсёды, у кіёску цэлы стос ляжаў кастрыраванай Хонекераўскай “Neues Deutschland”. Варшаўскай газеты не было. Але якраз гэты факт мяне зусім не зьдзівіў. Я ўжо даўно прызвычаіўся да самавольства і свавольства нейкіх са- вецкіх уплывовых чыноўнікаў (можа, нават з таго Палітбюро?!) у адносінах да польскага друку. Некаторыя ж газеты і часопісы ПНР яшчэ і дагэтуль Масква не дазволіла набываць “свайму” чытачу ні оптам, як кажуць, ні ў розьніцу - ні ў падпіску, ні ў кіёсках. А колькі выпускаў забараняецца ў продаж, калі там што-небудзь ёсьць пра пагрозу ці непрыемнасьці савецкай марыянетачнай амаль мёртвай партыі, гэтак званай ПАРП?!
Прыходжу, як мага хутчэй у маім стане, у свой кабінет. Не распранаючыся, набіраю тэлефон брата. “Яму, думаю, лягчэй здабыць гэту газету. Дык папярэ- дзіць трэба, можа, ня ведае.”
Стась узрадаваўся майму званку.
- Праз пяць мінут, - кажа ён, - ты будзеш трымаць у руках тое, што шу- каеш. Нават у двух экземплярах.
- Якім чынам? - пытаю.
Высьветлілася, што раней, чым ісьці на працу, ён павінен быў зайсьці ў Дом кнігі - у “мой” дом. Па дарозе накупляў шмат розных выданьняў, у тым ліку і два экземпляры “Известий” - як мы і дамаўляліся. Паклаў гэта багацьце ў “дыпламат”, які там чамусьці “тасаваў”, пасьля чаго газеты засталіся там на стале, заваленым іншымі газетамі.
Праз пяць хвілінаў я сапраўды валодаў тым, што так шчыра колькі ўжо дзён пільнаваў.
6 лістапада 1985 году. Учора з найвялікшым задавальненьнем прачытаў у “Известиях” ‘Чнтэрв’ю Прэзідэнта ЗША”. Вырашыў нічога не занатоўваць, пакуль не прачытаю яшчэ і дзікую даважку да гэтага сапраўды бліскучага матэрыялу.
Само Iнтэрв’ю займае газетную паласу. Тая “даважка” - таксама. Яна назы- ваецца “Наконт інтэрв’ю Р. Рэйгана”. Гэта нікому не патрэбнае “тлумачэньне” вельмі зразумелых словаў Прэзідэнта, напісанае тымі самымі журналістамі, якія інтэрв’юіравалі Прэзідэнта (Г. Шышкін, В. Аўчыннікаў, С. Кандрашоў, Г. Баравік). Напісанае, вядома, паводле заданьня іх гаспадароў. Каб аслабіць вельмі моцнае ўражаньне ад словаў Прэзідэнта.
Я сказаў, што абодва матэрыялы па адной старонцы. Не! Трэба удакладніць. Ад прэзідэнцкай “старонкі” забраць тэкст, што належыць савецкім журналістам, і дабавіць яго да іх тэксту. А гэта аж 254 радкі з 1372-х! Каля 19-ці працэнтаў!
У гэтым таксама крыецца слабасьць, бездапаможнасьць савецкай ідэалогіі, недавер’е “свайму” народу - чытачу, боязь, што чытач зразумее Прэзідэнта так, як Прэзідэнт і разьлічваў.
Трэба было абавязкова аслабіць, зганьбіць аргументацыю Рональда Рэйгана. Але ж, думаю, што гэтай мэты Крэмль не дасягнуў: Iнтэрв’ю Прэзідэнта ўсе прачыталі, каму пашчасьціла з газетаю. Тую ж, другую, брахлівую, старонку чыталі толькі “сьпецыялісты”, ідэолагі і тыя, хто не знайшоў цікавейшага занят- ку. Апошніх - адзінкі. Значыць, ледзь ня ўвесь падсавецкі народ “начытаўся” аднаго з лідэраў свабоднага сьвету.
Апошні раз такое было дваццаць чатыры гады таму. Тады вельмі вядомы і сапраўды выдатны савецкі журналіст Аджубей, узяў інтэрв’ю для “Известий”, якімі ён кіраваў, у славутага Прэзідэнта ЗША вялікага Джона Ф. Кенэдзі! Памятаю, якое гэта было сьвята! Дый Аджубей тады ня даў усьлед інтэрв’ю сваёй брахлівай старонкі.
Дагэтуль савецкая прапаганда так адурманіла “свой” народ, што многія сап- раўды верылі, быццам бы СССР няспынна ўносіць прапановы аб скарачэньні таго ці іншага віду ўзбраеньняў, а ЗША няспынна адхіляюць гэтыя прапановы. “Асабліва гэта стала характэрна з прыходам у Белы дом Рональда Рэйгана”,
- сьцьвярджаецца ва ўсёй вуснай і друкаванай прапагандзе. Апошняй, дарэчы, забаранілі пісаць у станоўчым духу хоць што б там ні было пра цяперашняга Прэзідэнта ЗША. У свой час думалі такім чынам зганьбіць пана Рэйгана, скамп- раментаваць яго перад выбаршчыкамі і “заваліць” на прэзідэнцкіх выбарах. Аднак высьвятлілася, што там Рональд Рэйган паказаўся амерыканцам сапраўдным Прэзідэнтам, сапраўдным гаспадаром самай складанай у сьвеце гаспадаркі. I яны Яго выбралі сваім Прэзідэнтам! Гэта заадно быў усенародны амерыканскі плявок у твар тых крэмлёўцаў, якія распачалі яго цкаваньне.
Мы, хто з радасьцю, хто зьбянтэжана, чытаем, што ЗША рабілі канкрэтныя міралюбівыя прапановы, якія зусім не з разраду “ўсё альбо нічога” (мы намёк расшыфравалі):
скараціць з абодвух бакоў колькасьць боегаловак балістычных ракетаў па пяць тысячаў;
цалкам ліквідаваць цэлую катэгорыю ракетаў сярэдняй дальнасьці;
выказалі гатоўнасьць адмовіцца ад перавагі ЗША ў некаторых галінах, калі СССР паступіць таксама.
Прэзідэнт выказаўся за прадаўжэньне працэсу скарачэньня, “пакуль мы ня зьнішчым гэтую зброю цалкам”.
Высьветлілася, што ЗША ўнесьлі “ад сарака да пяцідзесяці прапановаў, накіраваных на паляпшэньне нашых рабочых адносінаў, пашырэньня сувязяў і ўмацаваньне даверу:
сумесны касьмічны палёт “Апалон-Саюз”;
больш прамых кантактаў паміж вайскоўцамі;
“простыя людзі абодвух краінаў павінны больш кантактаваць адзін з адным, асабліва наша моладзь”.
Трэба, - кажа Прэзідэнт, -- “навучыцца разумець, што нават пры розьніцы нашых сьветапоглядаў, мы можам і павінны жыць у міры”.
Вось ад гэтага выказваньня, мабыць, найбольш шалеюць савецкія прапа- гандысты: яны ж пераканалі ўжо “савецкі народ”, што капіталістычны сьвет, асабліва яго кіраўнікі, асабліва “адміністрацыя ЗША” катэгарычна і заўсёды адхіляюць “савецкі” прынцып “мірнага суіснаваньня”.
Лопнула манаполія Крамля і яшчэ на адзін быццам бы толькі ім накрэсьлены лозунг, што ў ядзернай вайне ніхто ня выйграе.
Паслухаем Прэзідэнта: “Я много раз говорил, что ядерную войну невозможно выиграть и её нельзя допустить”.
Столькі гадоў савецкія кіраўнікі хавалі ад свайго народу сьвятыя прынцыпы кіраўнікоў краінаў Захаду!
I далей:
“Я б сказаў, што ўсе краіны павінны жыць у міры, незалежна ад таго, маюць яны аднолькавыя альбо розныя сацыяльныя сістэмы”.
Альбо:
“. паміж нашымі краінамі ніякай вайны не павінна быць”.
Прэзідэнт прыгадаў 10-годдзе Хельсінскіх пагадненьняў і сказаў: “Мы вы- конваем гэтыя абавязацельствы і чакаем гэтага і ад іншых”. Яшчэ лепш было б назваць тых гэтых “іншых”, пачынаючы з СССР...
Савецкія крумкачы ўжо каркаюць бясплодны канец будучай сустрэчы. Усё можа быць. Але ж аптымізм якраз пана Рональда Рэйгана нам больш імпануе:
“Я думаю, што нашая сустрэча з Генеральным сакратаром М. С. Гарбачовым можа паслужыць пачаткам руху па шляху да той мэты, якую нашы краіны сабе паставілі: рэзка скараціць ядзерную зброю і прыняць меры, накіраваныя на іх поўную ліквідацыю”.
Вось гэтага якраз і хоча ўвесь сьвет. А намаганьні ў гэтым напрамку заўсёды пры- пісваюць сабе савецкія лідэры. Усе да адзінага! Пачынаючы з Мікіты Хрушчова.
Прэзідэнт растлумачыў пазіцыю ЗША на апошніх перагаворах у Жэневе. Мы лічым, кажа ён, што самай пагрозьлівай зброяй для чалавецтва зьяўляецца сёньня ядзерная зброя масавага зьнішчэньня. I нашай агульнай мэтаю павінна быць стварэньне ўмоваў яе поўнай ліквідацыі ў будучыні.
Аднак Прэзідэнт выразна падкрэсьліў, што ня менш важным зьяўляецца скарачэньне таго тыпу ракетаў, якія, каб дасягнуць зададзенай ім мэты, павінны праходзіць праз космас. Гэтым самым будзе спыненая гонка ўзбраеньняў у кос- масе. А пра гэта трэба дбаць ня менш, чым пра скарачэньне гонкі ўзбраеньняў на Зямлі.