I такі “аргумент” ЗША прынялі (!). Яны прапанавалі “шукаць узаемныя рашэньні, якія дазволяць збалансаваць сілы з улікам гэтай розьніцы”.
ЗША лічаць неабходным “ліквідаваць усю катэгорыю ўзбраеньняў, у якую ўваходзяць разгорнутыя Савецкім Саюзам ракеты тыпу СС (441 ракета) і нашы (амерыканскія. - М. Д.) ракеты тыпу Першынг-2 і крылатыя ракеты наземнага базіраваньня”.
А калі рускім “не спадабаецца” і такая прапанова, тады ЗША згодныя па- куль пакінуць роўную колькасьць боегаловак для ракетаў гэтай катэгорыі - на мінімальна нізкім ўзроўні.
Вельмі цікава для вуха слухачоў савецкай інфармацыі прагучала думка Прэзідэнта аб пажаданасьці ў далейшым усё больш арыентавацца на абарон- ныя сістэмы, замест таго, каб будаваць сваю бясьпеку з наступальнай ядзернай зброі.
Зусім справядлівым здаецца зьдзіўленьне Прэзідэнта, чаму СССР заўсёды абвінавачвае ЗША “ва ўсякага роду агрэсіўных намерах” у той час, калі абедзьве краіны займаюцца аднымі і тымі самымі распрацоўкамі ў галіне ўзбраеньняў.
Часткова пан Прэзідэнт і адказаў сам на сваё пытаньне. Ён у прыватнасьці сказаў, што “мы адкрыта гаворым пра нашую праграму, таму, што наша палі- тычная сістэма патрабуе адкрытага абмеркаваньня, перш чым будуць прыняты рашэньні па падобных пытаньнях”.
Вось у гэтым і ўся справа. Кангрэс пачаў абмеркаваньне. Яно ў падра- бязнасьцях выліваецца на старонкі друку і ўзбройвае супраць ураду розных несумленных “дзеячаў” як у сваёй краіне, так і ў іншых. З асаблівай радасьцю падхопліваецца заўсёды такая кампанія ў СССР. За ёю ж можна схаваць свой шчыры мілітарызм, адцягнуць увагу свайго народу ад пастаянных цяжкасьцяў, якія ў краіне з кожным годам ня меншаюць, а нарастаюць.
Вялікім адкрыцьцём савецкім чытачам была заява Прэзідэнта, што цяпер “ніводзін амерыканскі салдат не ваюе нідзе на зямным шары”. Божа мой! А тут жа былі ўпэўненыя, што з добры мільён амерыканцаў кожны дзень недзе ў некага страляе, недзе некага рэжа, недзе скідае законныя ўрады і стаўляе прывезеныя ў сваім абозе марыянетачныя.
На такім фоне лёгка ўкараняецца апалагетыка зьнешняй палітыкі СССР: праслаўяецца “народам” сотні тысяч (!!!) яго “лепшых сыноў, што выконваюць свой інтэрнацыянальны абавязак” у Афганістане і іншых краінах, ухваляюц- ца сакрэтныя дзеяньні ўраду, што заўсёды ідуць пад дэвізам “ракеты замест кватэр!”.
Магутным выракам палітычнай сістэме СССР і ягоных марыянетачных сатэлітаў прагучалі словы Прэзідэнта аб правах і свабодах чалавека.
“Мы лічым, што ёсьць дзеяньні, на якія нават законна выбраны ўрад ня мае права. Ніякі амерыканскі ўрад ня мае права абмежаваць свабоду слова або рэлігіі, і ніякі амерыканскі ўрад ня мае права вызначыць людзям, дзе яны павінны жыць, ці могуць яны выязджаць з краіны. Гэтыя і іншыя асабістыя свабоды, увекавечаныя ў нашай Канстытуцыі, уяўляюць сабою самую каштоў- ную спадчыну, пакінутую нам нашымі продкамі, і мы гатовыя яе абараняць да самага канца, пакуль мы існуем як дзяржава”.
Гэтую нешматслоўную канстатацыю сапраўднага становішча ў Краінах Воль- нага Сьвету мільёны савецкіх людзей выпісалі сабе ў нататнікі, схавалі ў свае збалелыя па такіх правах і свабодах сэрцы.
Шчырае дзякуй Вялікаму Прэзідэнту Вялікай Краіны, Глыбокапаважанаму Пану Рональду Рэйгану за гэтыя Славутыя Сьвятыя Словы, якія яснай зоркаю сьвяцілі, сьвецяць і будуць сьвяціць мільярдам абяздоленых людзей у таталі- тарных імперыях і роднасных ім.
А якім папрокам савецкаму “алімпу” зьяўляюцца Словы пра Другую сусь- ветную вайну. Па-першае, у ЗША, як высьвятляецца, не забылі і пра анты- гітлераўскі саюз і пра “гераічнае супраціўленьне, якое было аказана савецкім народам у гэтай барацьбе”. А між іншым цяжка знайсьці хоць адну савецкую газету, часопіс, тэле-радыёперадачу па гэтых пытаньнях, дзе б не абвінавачвалі ЗША і наогул Захад якраз у адваротным.
Наступная фраза Прэзідэнта на целе савецкага ладу пакінула незагойныя сінякі, якія непазьбежна некалі так набрыняюць, што, стаўшы пухірамі, гучна- сьмярдзюча лопнуць. Вось што я маю на ўвазе:
“.Але мы не забылі і таго, што мы ніколі не скарыстоўвалі сваё палажэнь- не аднаго з пераможцаў дзеля таго, каб далучыць да нашай дзяржавы новыя тэрыторыі альбо панаваць над іншымі.”
Многа асацыяцыяў набягае ў сувязі з гэтым. Вось адна з іх.
Асабіста мне расказваў былы старшы савецкі афіцэр, які адначасна з фельдмаршалам Паўлюсам лячыўся ў савецкім шпіталі - вядома, пасьля Сталінград- скае бітвы - Паўлюс, аналізуючы тыя падзеі, сказаў: “Усё, здаецца, зразумеў я цяпер: разумею, чаму Гітлера падпусьцілі немцы да ўлады; разумею, чаму ён накінуў немцам і ледзь не ўсяму сьвету вайну; разумею, чаму нямецкі народ у пераважнай сваёй большасьці пайшоў за Гітлерам; нарэшце, зразумеў, чаму перамог СССР. Але ж аднаго ўсё-такі я не зразумеў: “Як мог горад Кёнігсберг стаць Калінінградам.”
А ці адна толькі Прусія захопленая Савецкім Саюзам? Спрадвеку Расія без тэрытарыяльных здабыткаў (ці з-за іх войнаў) ніколі не вяла. Пра гэта сьведчаць такія аўтары, як. Маркс, Энгельс, Ленін. Але гэтыя “першакрыніцы” цяпер у СССР на рукі бібліятэкі не выдаюць, пакарэньне царызмам усіх народаў КПСС абвяшчае добраахвотным далучэньнем да Расіі, “да яе перадавой культуры” і г. д.
Да гэтай праблемы прымыкае ўзьнятае ў Iнтэрв’ю пытаньне каланізацыі і дэ- каланізацыі. I зноў правераныя “савецкія людзі”, прачытаўшы Словы Прэзідэнта, будуць нямала зьдзіўленыя. Iм жа дзясяткі гадоў убіваюць у галаву, што “імперы- ялістычная сістэма капіталізму разбурылася толькі дзякуючы СССР”, а капіталісты, маўляў, трымаюцца і рукамі, і нагамі за яе. А вось, што сказаў Прэзідэнт:
“На працягу многіх гадоў мы іграем вядучую ролю ў справе дэкаланізацыі і імкнемся выкарыстаць наш уплыў на нашых бліжэйшых сяброў і саюзьнікаў дзеля паскарэньня гэтага працэсу. Мы адчуваем задавальненьне ад амаль завер- шанага працэсу дэкаланізацыі і ганарымся сваёй роляю ў гэтым”.
Далей пачаліся падлікі ракетаў, боегаловак, вызначэньне перавагі Варшаўскага дагавору над НАТА, пытаньні і адказы-экспромты. I тут цікавага нямала, але, на жаль, у мяне надта мала часу, каб хоць зрабіць просты пералік таго, што з майго пункту гледжаньня заслугоўвае ўвагі.
Нямала цікаўных і нават пікантных рэчаў і ў той другой, антырэйганаўскай старонцы. Я, напрыклад, чытаючы яе, адзначыў шэсьцьдзясят шэсьць выказва- ньняў, фразаў, цэлых абзацаў, якіх нельга пакінуць без аналізу, бяз спрэчкі з аўтарамі, без абвяржэньня шматлікіх “іх” “думак”.
А паколькі навуковую працу я не рыхтую па гэтых матэрыялах, у дыскусію з тымі “журналістамі” не ўступаю, дык і ня буду аналізаваць адзначаныя мною радкі. Скажу толькі, што ніхто з журналістаў не назаве гэту старонку сур’ёзнай журналісцкай працаю. Думаю, што працэнтаў па восемдзясят яна была напісаная імі (а можа, і ня імі?) да прыходу іх у Авальны кабінет, дапоўненая некаторай канкрэтыкай.
Але ніяк не магу праігнараваць такую заяву “храбрай чацьвёркі”.
“.у Белым доме вельмі і вельмі недаацэньваюць палітычную падкаванасьць савецкіх людзей, калі лічаць, што такім чынам “адкрыюць Амерыку” - і аме- рыканскую пазіцыю”.
Ну, гэта такое нахабства, ад якога пачырванее нават Юры Жукаў! Кім і як “падкаваны савецкія людзі”? Да іх жа сьвядомасьці не дапускаюць погляды лідэраў дэмакратычных краінаў. Як толькі нешта важнае адбудзецца, дык гэ- тая падзея будзе выкладзеная “савецкім людзям” так, што сапраўднай пазіцыі апанентаў яны як ня ведалі, так і ня будуць ведаць. Нават цэльнай цытаты з аўтэнтычнымі словамі ў сродках масавай інфармацыі не дадуць, ня толькі што поўнае выступленьне. Замест гэтага - лавіна бяздоказных абвінавачаньняў.
Можна было б прыбегнуць да замежных сродкаў масавай інфармацыі, дык “савецкія людзі” ня маюць да іх доступу: радыёперадачы глушацца, органы друку, кнігі не ўпускаюцца ў краіну, тых, хто выязджае за мяжу - сьцерагуць кадэбісты, каб ня мелі кантактаў з тым, свабодным народам.
Значыць, пан Рональд Рэйган, нізкі паклон яму за гэта, усё-такі адкрыў нашым тубыльцам Амерыку і амерыканскую пазіцыю. Бо “палітычная падкаванасьць” гэтых тубыльцаў была айчынная, - паводле адсталай савецкай тэхналогіі, і яе не хапіла на зададзеную дыстанцыю.
Цікава, побач з гэтым абзацам у “Известиях” аб палітычнай “звышінфармава- насьці” людзей у СССР, у суседнім, чацьвёртым слупку таксама адзначаны мною абзац. Гляджу - таксама “рубін” - скарга СССР на абвінавачаньні Пентагонам і ЦРУ у “крадзежы амерыканскай тэхналогіі”.
Што ж! Рускія любяць казаць у такіх выпадках: “На злодзею шапка гары- ць” - ніхто тую чацьвёрку не прымушаў да дыскусіі на гэтую тэму. А калі на тое пайшло, дык амаль усім тым “палітычна падкаваным” вядома, што СССР цьвёрда трымае першынства ў сьвеце па частцы эканамічнага (каб толькі яго!) шпіянажу. На кожным прадпрыемстве нешта крадзенае, у крыху зьмененым выглядзе, укараняецца ці ўкаранёна ў вытворчасьць. У кожным СКБ пацеюць над “падгонкаю” пад савецкія стандарты нечага ўкрадзенага на Захадзе. Ціка- вей за ўсё тое, што за такую ганебную “мадэрнізацыю” прысуджаюць пасьля найвышэйшыя дзяржаўныя ўзнагароды і прэміі, навуковыя званьні. Крадзіце, хлопцы! Прымушайце канаючы капіталізм працаваць на “самы прагрэсіўны” лад - на камунізм!
Бадай што хопіць! Але ж хоць у саменькім канцы скажу: я глыбока ўпэў- нены, што Ытэрв’ю прайшло праз савецкую цэнзуру. Былі, вядома, і купюры, былі і скажэньні. Бяз іх сацыяізм - не сацыялізм. Гэта яго адзін з галоўней- шых аб’ектыўных законаў. I ўсё-такі мільёны людзей абнавілі свае “падковы” і ўдзячныя Новаму Кавалю. Шкада толькі, што такіх Кавалёў дзесяцігоддзямі не пускаюць у нашыя кузьні, да нашых табуноў.
7лістапада 1985 году. У СССР гэта дзяржаўнае сьвята, гэтак званай Кастрыч- ніцкай рэвалюцыі. Сёлета ўжо 68 гадоў ёй. 68-я гадавіна пачварнай дэфармацыі чалавечай сутнасьці “на адной шостай частцы зямной сушы”. Гэтая “частка” сама па сабе страшэнная па сваіх памерах, па колькасьці народаў і людзей, што там жывуць. Але ж духоўнае разбурэньне чалавека на гэтым не спынілася. Сюды “далучыліся” і ўсё яшчэ “працягваюць далучацца” больш сьціплыя “часткі сушы”. Ня будзем пералічваць іх! Пры ўспаміне кожнай такой краіны перад вачыма заўсёды ўзьнікаюць штрыхі да іх “аблічча”.
Польшча - кароткатэрміновы трыумф народу, які пад кіраўніцтвам свабод- ных прафсаюзаў “Solidarnosc” скінуў з сябе дыктатуру камуністычнай партыі. Увядзеньне апошняй ваеннага становішча, забарона прафсаюзу “Solidarnoscі”. Арышты, суды. Зьверскае забойства прадстаўнікамі палітычнай паліцыі вялі- кага патрыёта ксяндза Папялушкі. Гэта, каб запалохаць іншых. Цэнзура слова і думкі. Гэта была сапраўдная антыкамуністычная рэвалюцыя - найбольш працяглая, найбольш сьмелая, прыгожая - што датычыцца дзеяньняў народу. Яна нарадзіла шмат таленавітых кіраўнікоў народу як Лех Валенса, Міхнік. Цяпер польскія падзеі прынялі іншыя формы. Народ, аднак, не паддаецца! Генералы - бясьсільныя.
“ГДР”. Прыгадваюцца ўсе цяжкасьці, якія штучна стваралі бальшавікі немцам, каб не дапусьціць аб’яднаньня абедзьвюх частак краіны, каб ня выпусьціць нівод- нага “гэдээраўца” ў Заходні Берлін. Мноства людзей было забіта - “гэдээраскіх” “грамадзянаў” “гэдээраўскімі” салдатамі з савецкіх аўтаматаў. Нарэшце, камуністы пераканаліся, што могуць застацца ў “першай нямецкай дзяржаве працоўных” бяз тых самых працоўных і пабудавалі на “граніцы”, што праходзіць праз Бер- лін, даўжэзную высокую жалезабятонную сьцяну. Яна “аздобленая” калючым дротам пад электратокам На ёй - кулямёты, уздоўж яе, з савецкага, вядома, боку, ходзяць узброеныя салдаты. Страляюць у тых сьмельчакоў, якія ўсё-такі пускаюцца на рызыку - заходнія ж немцы сваіх грамадзянаў не сьцерагуць. I яны зусім ня хочуць ісьці ў “сацыялістычны рай”. Больш 20-ці гадоў жывое цела агромністага гораду дзеліць гэтая пачварная сьцяна - галоўны стрыжань марксізму-ленінізму.
Чэхаславакія. Антыкамуністычная рэвалюцыя пачыналася спакайней, чым у Польшчы. Нават пад лозунгам “за сацыялізм з чалавечым тварам!”. Эва- люцыя ішла пад эгідаю ЦЭКа на чале з яе першым сакратаром Аляксандрам Дубчыкам. Савецкія акупанты не маглі даць рады. Арышавалі ўсё кіраўніцтва гэтай “брацкай” краіны і завезьлі ў Маскву. Тут ім выкручвалі рукі. Нічога не атрымалася. Iнсьпіравалі ананімны зварот “групы кіраўнікоў ЧССР” да СССР з “просьбаю дапамогі”. Уведзены “абмежаваны” вайсковы кантынгент”. Рэвалюцыя задушаная. Уладу ўзялі ў свае рукі славакі - Гусак, Біляк і іншыя. Старое кіраўніцтва скінулі. Пад старасьць Гусак паразумнеў, пачаў крыху адыходзіць ад “старэйшага брата”, набліжацца да дзелавых заходніх калегаў.
Венгрья. Увесь сьвет уздрыгваў ад грукату савецкаў танкаў, якія напрасткі баразьдзілі сталіцу і ўсю краіну. Мужныя мадзяры сваімі целамі стрымлівалі танкі. Але гэта іх не спыняла. Найбольш жорстка праходзіла барацьба ў 1956 годзе. Таксама арыштавалі ўрад, стварылі новы на чале з Янашам Кадарам. Ён у іншых “сац. краінах” тады быў узорам здрадніцтва народу. Цяпер паразумнеў, як і Густаў Гусак. Нават крыху раней за яго. Венгрыя, дзякуючы гэтаму, цяпер найбольш разьвітая краіна ў савецкім лагеры.
Маленькая Албанія адкалолася даўно і, відаць, назусім.
Югаславія каманд з Масквы не прымае. I здаецца, ужо Масква зразумела, што і ня трэба пакуль югаславаў дражніць: “усё роўна вернуцца да нас”.
Румынія - прыкладна, як і Югаславія, вядзе сваю ўнутраную і зьнешнюю палітыку. Дыпламатычныя адносіны падтрымлівае. Цярпліва чакае, калі будзе Малдавія ёй вярнута.
Зьнешне цудоўнымі выглядаюць адносіны з Балгарыіяй - на ўзроўні Крамля і Жыўкава. Ніжэй відны расколіны. Часам савецкія турысты адчуваюць непры- хаваную варожасьць да сябе з боку балгараў.
Манголія - цалкам верхаводзіцца Масквою. Толькі фармальна яна не абвешча- ная часткаю СССР, - каб захаваць лішні голас у міжнародных арганізацыях.
Кітай - няма ўжо даўно ў савецкім лагеры, пакуль ня верне СССР 1,5 млн. кв. км. тэрыторыі (!)
Карэя - вельмі ўмоўна лічыцца “ў сябрах” савецкіх. Яна больш арыентуецца на Кітай.
В’етнам. Адносіны ў апошні час палепшыліся за кошт пагаршэньня іх з Кітаем. Яблыкам раздору стала Кампучыя, якую раней акупаваў Кітай, а цяпер
- В’етнам пры падтрымцы СССР. Генацыд ажыцьцяўлялі і тады, і цяпер.
Асабліва жорстка здабывае сабе СССР Афганістан. Тут ён ажыцьцяўляе сапраўдны генацыд. Была здабыта і Куба. Яе СССР ператварыў у свайго жандара ў Лацінскай Амерыцы, праз яе ажыцьцяўляецца экспарт камуніс- тычнай рэвалюцыі туды. Дастаткова прыгадаць гісторыю з Чэ Геварам, з Грэнадай.
А Ангола? А Нікарагуа? А Эфіопія?.. Вось такія эмоцыі выклікае ў мяне “сьвяткаваньне” чарговых гадавінаў “вялікага кастрычніка”, які я лічу альфаю найвялікшай трагедыі сучаснага сьвету!
21 лістапада 1985 году. Дачытаў (каторы ўжо раз!) першы зборнік вершаў Сяржука Сокала-Воюша “Агмень”. Ён быў яшчэ 10 гэтага месяца прынесены мне В-ом В-ам (Вінцуком Вячоркам - рэд.) - згодна з маёй прапановаю.