1. Пункт 6 внести дополнение: /
За грубые ошибки идейно-художественного характера и серьёзные недоработки в раскрытии содержания темы, качестве редактирования и художественного оформления изданий, выявленные контролем в инстанциях после подписания корректуры в печать и повлёкшие за собой большую дополнительную доработку или прекращение издания, а также за аналогичные упущения, обнаруженные после выхода издания в свет критическими выступлениями прессы и контрольным рецензированием по линии вышестоящих руководящих органов, полностью лишать премии сотрудников редакций, виновных в этих упущениях, и руководителей соответствующих редакций;
дополнительные расходы и убытки, вызываемые необходимостью большой доработки или прекращения издания, возмещать за счёт виновных в установленном законом порядке как за производственный брак.”
Я жахнуўся: якая аракчэеўшчына! Які неабмежаваны цэнзарскі разгул! Выкрэсьліваю свой подпіс, пад якім была дата 15 мая 1985 г. - калі я хварэў. Подпіс выкрасьліў, а што далей? Мне ж заўтра (цяпер позьні вечар ужо) ска- жуць, што такі пункт абавязалі іх запісаць у ЦК і Камітэце.
Можа “зьмякчыць”? Скажам, ня цалкам пазбаўляць прэміі за “памылкі” ў адным выданьні, а прапарцыйна ўсім выданьням, зробленым гэтым “виновным”. Так і ў адносінах да загадчыка рэдакцыі. I яшчэ: не прызнаць, апроч гэтага, не- абходнасьці кары “за ўпушчэньні”, выкрытыя пасьля выхаду выданьня ў сьвет крытычнымі выступленьнямі друку? А як быць з “кантрольным рэцэнзаваньнем па лініі вышэйшых кіруючых органаў”?
Бяру сабе “на ўспамін” другі экземпляр гэтага карнага кодэксу. Ён з візаю старшыні прафкаму. Першы, пакрэмзаны мною, заўтра прад’яўлю сваім функцы- янерам. А пакрэмзаў я яго моцна! Сьпярша закрэсьліў подпіс. Пасьля ўбачыў, што вялікі кручок ад яго “ўхіліўся” ўніз. Я і яго перакрэсьліў па вертыкалі. А пасьля ўвесь гэты тэкст - ад слова “зацьвярджаю”, назвы пасады, прозьвішча, былога подпісу і названай даты - “пахерыў” цалкам (я не люблю гэтага выра- зу, але ж ён выдатна тлумачыць сэнс таго, што адбылося: перакрэсьліць тэкст літарай “ха” (X). Адсюль: “пахерыць”).
Не раздумваючы падпісваю хадайніцтва аб выдзяленьні “аўтамашыны” ВАЗ- 21013 тэхнічнаму рэдактару Тамары Сокал, інваліду I групы. Няшчасны чала- век. Яе захворваньне патрабуе штогадовага сьпецыяльнага лячэбна-курортнага лячэньня. А пуцёўку далёка не заўжды можна “выбіць” ёй.
А вось кур’ёзны мой загад. Уладзіміра Паўлава, як вядома, зьнялі з пасады загадчыка рэдакцыі. Выконваючая гэтыя абавязкі падала на тым тыдні заяву на адпачынак. Я напісаў на ёй: “У загад. Выкананьне абавязкаў загадчыка рэдакцыі ўскласьці на У. А. Паўлава”. Цяпер гэта ўжо аформлена ў выглядзе загаду. З задавальненьнем падпісаў. Хоць галоўны рэдактар, з-за якога, уласна кажучы, Паўлава зьнялі, падагнаўшы пад Гарбачоўскія законы, тры дні таму
Рыгор Барадулін і Міхал Дубянецкі ў фае Дома Літаратара.
назад (у пятніцу) выказаў сваё нездавальненьне маёй рэзалюцыяй па заяве Алы Куліш.
Як можна, аблягчаю лёс пакрыўджаных, прыгнечаных людзей.
Думаў, на сёньня і ўся мая дабрачыннасьць. А пад “Паўлаўскім” загадам ляжыць мой загад на звальненьне карэктара Ганны Бачанковай. Яна сама падала заяву на звальненьне ў сувязі з нараджэньнем двайнятак. Вельмі слабы гэта карэктар, малапісьменны, хоць і адукацыя фармальна вышэйшая. Але ж затое
- двайняты. Каб у маладой маці адразу зьявіўся добры настрой, я абвяшчаю ёй падзяку за працу і даю грашовую прэмію, апроч таго, што ёй павінны нейкую суму выплаціць па лініі сацыяльнага забесьпячэньня. Хай Бог дасьць здароўя ёй і яе дзеткам, здароўя і доўгага прыстойнага і сумленнага жыцьця!
Аднак назьбірала кадравічка загадаў! Вось пісьменьніку Iвану Мяла мяняецца ганарарная стаўка за кнігу “Аўсяны бунт”: планаваўся тыраж меншы, на адну ганарарную норму. А заказаў паступіла на масавы тыраж. Давялося вызначыць дзьве стаўкі: за адно “звычайнае” выданьне - 250 рублёў за аўтарскі аркуш і ў дадатак яшчэ за масавы тыраж - 275 рублёў за кожны аўтарскі аркуш. Значыць, аўтар атрымае ганарар большы, чым удвая супраць першага дагавору. Апошні давялося ануляваць і скласьці новы.
I ўсё-такі ёсьць яшчэ адзін загад не такі прыемны: в.а. загадчыка перакладной замежнай літаратуры Валянцін Рабкевіч падаў заяву, каб яго перавялі з гэтай пасады зноў у старшыя рэдактары. “Перавялі”. На яго месца паставіў Васіля Сёмуху. Добра, што “чва-каў” не патрабуюць узгадняць з Камітэтам.
Iду дамоў. Бачу перад блокам тэлефонаў-аўтаматаў сядзіць у вельмі няёмкай позе, на каналізацыйным дыску (веку) нейкі чалавек. Гляджу, ён абапіраецца на мыліцу. “Можа вам памагчы ўстаць?” - пытаю, ён кіўнуў галавою. Я, забыўшына свой інфаркт, згроб яго і зацягнуў у будку. Нялёгка гэта было: ён ня мог зусім падняць ногі ад зямлі на 10 см, каб стаць на падлогу будкі. Неяк даў Бог мне сілы, зрабіў. З суседняй будкі выйшаў мужчына і кажа: “Мабыць радыкуліт скруціў чалавека, выклікаў “хуткую дапамогу”. Шчыра дзякую вам, вы першы падышлі да гэтага няшчаснага! Чэрствыя людзі.”
Па дарозе дамоў я некалькі разоў спыняўся, каб прыняць нітрагліцэрын. Дацягнуўся неяк у свой пад’езд: ліфт не працуе. Я адчуў, што ў вачах маіх зьявіліся сьлёзы, як у таго майго “пацыента”: “А як жа мне дабрацца на свой чацьвёрты паверх?.. ”
17 сьнежня 1985 году. Прысутнічаў на пленуме Саюзу журналістаў Беларусі, прысьвечаным рэалізацыі нейкіх там партдаручэньняў. Дакладчык - старшыня рэспубліканскага праўленьня СЖ, рэдактар беларускай газеты А. Тоўсьцік (та- гачасны рэдыктар “Звязды” - рэд.) прачытаў свой даклад па-руску. I пераваж- ная большасьць выступленьняў была на рускай мове. Хаця ў зале сядзелі ўсе кіраўнікі ў асноўным беларускіх выданьняў.
Учора прыбег у кабінет да мяне Мікола (Шэляговіч - рэд.). Быў вельмі ўзрушаны. Яго навуковы кіраўнік Крывіцкі ў адказ на выхад у сьвет 12-га нумару часопісу “Беларусь” з Колінымі “паляшуцкімі” вершамі адмовіўся ад далейшай працы з гэтым сваім асьпірантам. Яго матыў: няхай сабе там гавораць так, як умеюць. Мы будзем вывучаць і апісваць іх гаворку. Але ж друкаваць на ёй літаратурныя творы?!
Коля, разьвітваючыся з ім сказаў:
- Ну, што ж, тады я вольны адправіць назад вашы “праўкі” ў бок беларусі- зацыі майго дыялекту, вярну іх у іх сапраўдны, а ня штучны стан.
Мікола думаў ашчасьлівіць свайго кіраўніка аўтографам на гэтых вершах. Аднак вучоны “мовазнаўца” не прыняў гэты сувенір.
Давялося зьвяртацца да загадчыцы сектару прафесара Мацкевіч. Яна супакоіла хлопца. Сказала, што папросіць прафесара Супруна ў кіраўнікі, альбо возьмецца сама, “хоць я ўжо і старая на такую справу”. Зрэшты, сказала яна, можна і без афіцыйнага кіраўніка, “сектар будзе кіраваць, мы вас паважаем і цэнім”.
Яна супакоіла Міколу. Аднак гэтага спакою хапіла толькі на адны суткі. Сёньня зноў падзея.
Пайшоў ён у “ЛіМ”, каб сустрэцца з рэдактарам Алесем Жуком і дамовіцца наконт апублікаваньня ў гэтай газеце нізкі вершаў. Там на яго накінуўся Мі- кола Гіль, назваў сепаратыстам. “Палесьсе нашае і мы яго нікому не аддамо! Вы зьвялі ў зман Аляксандра Шабаліна, рэдактара часопісу!”
Коля, як ён перадаў мне, парыраваў кваліфікавана (але ж, думаю, што таксама на павышаных танах). На “сепаратыста” ён адказаў: “Так, разбагацеў беларускі народ, ужо мае нават сваіх шавіністаў. Я ж аб вашай лаянцы і поглядах таму- сяму раскажу. Вам некалі сорамна будзе”.
- Вы што, не можаце пісаць па-беларуску? Вы ж ня ёлупень які! Вунь Яніш- чыц піша, Федзюковіч, ваш зямляк - піша і нават кажа, што вы робіце глупства! (Тут Коля на зьдзіўленьне Гіля сказаў, што “Федзюковіч” ня проста зямляк, а нават дзядзька як і Ала Кабаковіч - цётка. У суботу той самы Федзюковіч “горача” віншаваў Колю і нават прапанаваў ісьці ў яго кавалерскую кватэру і “адзначыць” падзею, ад чаго Мікола адмовіўся).
- У мяне найлепш атрымліваецца толькі на матчынай мове, - кажа Коля.
- А чаму вы ня пішаце па-руску? Вы ж гэтую мову ведаеце.
На спрэчку сабралася шмат народу. Прайшоў па калідоры і Алесь Жук. Коля пайшоў-такі да яго, прадставіўся. Алесь адразу сказаў:
- А я здагадаўся, хто вы. Што, надрукавацца хочаце ў нас? Прыносьце да 120 радкоў з прадмоўкаю добрага паэта (“дамовіліся” на А. Вялюгіна).
Марыя і Міхал Дубянецкія з дочкамі Ірынай і Галінай.
Коля прыйшоў да мяне дамоў, не знай- шоўшы ў выдавецкім кабінеце. Да гэтага часу я ўжо прыехаў з Дому друку. Ад мяне званіў А. Вялюгіну. Гэты адмовіўся пісаць прадмоўку.
Я параіў Анатоля Вярцінскага. Ён быў у Каралішчавічах на семінары маладых.
Вечарам дазваніўся. Анатоль сьпярша сумняваўся, а ці варта яму пісаць пасьля таго, як яго, Шэляговіча “адкрыў” і так хо- раша народны пісьменьнік Iван Шамякін.
Пасьля ўсё-такі пагадзіўся, папрасіў у гэту пятніцу прынесьці яму вершы, ён адбярэ для “ЛіМа” і напіша прадмоўку.
18 сьнежня 1985 году. Серада. Планёрка. !сьці на працу ня меў права - вельмі дрэнна сябе адчуваю. Цяпер ужо мінула 12-я гадзіна ночы. Прыняў усе лекі. Але хацелася сёе-тое запісаць у дзёньнік.
Дзень быў наогул цікавы. На планёрцы расказаў пра пленум Саюзу журналістаў і пра выступленьне на ім С. Паўлава. Вядома, усіх уразіла яго новая тэрміналогія, яго “парады”, "папярэджаньнг.
Азнаёміў прысутных з апошнімі дакументамі. Сярод іх важным назваў загад Пастухова аб частковай зьмене яго загаду за 1982 г. аб абавязковым рэцэнза- ваньні выдавецтвамі сваіх выданьняў.
У гэтым новым загадзе-дадатку вызначана максімальная колькасьць рэцэнзіяў: на ўсе выданьні - да трох, на літаратурна-мастацкія творы - да дзьвюх. Творы самых славутых у сваёй галіне замежных і савецкіх аўтараў, калі рэдакцыя палічыць магчымым, можна, не рэцэнзаваць.
Характэрна, што Серафіму (Андраюку - рэд.) не спадабалася і сама рэгламен- тацыя і асабліва апошняе “паслабленьне”. Ён нават “выдаў” уголас адпаведную рэпліку, сэнс якой: гэта пагроза зьніжэньня якасьці літаратуры.
На планёрку я запрасіў Алеся Разанава, каб расказаў пра канферэнцыю перакладчыкаў літоўскай літаратуры, з якой ён прыехаў.
Мне прыемна было з Алесевай дапамогай падкрэсьліваць плённасьць пошу- каў у выданьні сусьветных шэдэўраў на нацыянальных мовах. Літоўцы за 10 гадоў вырашылі выпусьціць цэлую бібліятэку іх - 120 тамоў. Распрацаваны і надрукаваны прасьпект, створана ў выдавецтве “Vaga” сьпецыяльная рэдакцыя ў складзе шасьці чалавек. Надрукаваны Бібліяграфія ўсіх кніг, перакладзеных на літоўскую мову - недзе каля 2,5 тысячаў назваў і Персьпектыўны план такіх выданьняў да 2000 году!
Выключна цікавым быў канец працоўнага дня. Дзьве з паловаю гадзіны з бібліёграфам Валянцінай Нічыпараўнай Дышыневіч. Яшчэ перад маёй хваро- баю яна выказала жаданьне скласьці анталогію “У вянок Францыску Скарыне”
- творы паэзіі, драматургіі, прозы беларускіх пісьменьнікаў ад вытокаў літара- турнай Скарыніяны да нашых дзён (1913-85 гг.)
Ад Скарыны мы “перакінуліся” на яго Біблію. Я коратка перадаў ёй пра свае намаганьні. Непрыкметна “дабраліся” да мітрапаліта Філарэта. Мяне зьдзівіла, што яна пытаньні рэлігіі ведае ня горш, чым сваю бібліяграфію, якой яна ў галоўнай бібліятэцы рэспублікі займалася аж да выхаду на пенсію. Філарэт ёй вельмі імпануе сваёй эрудыцыяй, шырынёй поглядаў, пільнай увагаю да беларус- кай культуры, асабліва да гісторыі рэлігіі на Беларусі. Увёў на ўсяночнай чытаць Евангельле ад Яна апроч царкоўна-славянскай мовы і на лацінскай, грэчаскай, рускай і беларускай мовах. Праз патрыярха Усея Русі ўвёў сьвята беларускіх сьвятых (3-я нядзеля пасьля Троіцы) увёў упамінаньне ўсіх беларускіх сьвятых у кожным набажэнстве. Зьбірае дакументы на напісаньне Жыцій беларускіх сьвятых. Дамогся пабудовы “сабе” рэзідэнцыі, якая ўпрыгожвае горад, з густам аформленай, з беларускімі нацыянальнымі матывамі. Яму крыўдна, што сёй-той з беларускай інтэлігенцыі варожа да яго ставіцца, лічаць яго вялікадзяржаўным шавіністам.
20 сьнежня 1985 году. Учора ледзь дайшоў дамоў на абед: біў страшэнны кашаль, слабасьць, нельга было ні ўдыхаць, ні выдыхаць. Думаў, не дайду да кватэры. Дайшоў толькі таму, што бачыў перад сабою некалькі пар нечыіх ног, якія ішлі ў тым самым напрамку, што і я. Мабыць таму і мае перастаўляліся. Адчыніў дзьверы і, спускаючы з сябе на падлогу паліто, папрасіў Iрынку вы- клікаць “хуткую дапамогу”.
Чакаць давялося, дзякаваць Богу, ня доўга. Прыехала інфарктная брыгада, бо фынка, выклікаючы, сказала, што нядаўна я перанёс інфаркт міякарда. Аднак, я і ідучы адчуў, што гэта не сардэчны прыступ, а, хутчэй за ўсё, прастуднае абвастрэньне. Пасьля неабходнага абсьледаваньня, уключаючы і ЭКГ, урач так і прызнала. Зрабілі ўкол эўфіліну і паехалі, загадаўшы ляжаць у пасьцелі, а на заўтра выклікаць свайго ўчастковага ўрача.
Сёньня ўжо была Людміла Мікалаеўна. Навыпісвала рэцэптаў на розныя супрацьпрастудныя лекі - эўфілін, беніміцын, кодтэрлін, розныя мікстуры і інш.