61915.fb2 «Трэба рызыкаваць». Дзёньнікавыя запісы 1985-1988 гадоў - читать онлайн бесплатно полную версию книги . Страница 39

«Трэба рызыкаваць». Дзёньнікавыя запісы 1985-1988 гадоў - читать онлайн бесплатно полную версию книги . Страница 39

“Заканадаўствам Саюзу ССР і саюзных рэспублік могуць быць забароненыя заняткі таксама іншымі відамі саматужна-рамесных промыслаў, калі гэта супярэчыць інтарэсам грамадства”.

Дакладна такія самыя перасьцярогі вянчаюць параграфы пра бытавое абслугоўваньне насельніцтва і пра дзейнасьць у сацыяльна-культурнай сферы.

3. Не ад добрага жыцьця публікуе “Правда” “артыкул” акадэміка Г. Арбатава “Не ад добрага жыцьця. З прычыны выступленьня Р. Рэйгана”.

Артыкул займае прыкладна палову вялікай праўдзінскай паласы. І што ж даведаўся чытач пра тую прамову прэзідэнта Рональда Рэйгана? А нічога, калі не лічыць даты (18. ХІ. 1986 г.) і месца прамовы (Цэнтр дасьледаваньняў у галіне этыкі і грамадскай палітыкі). “Акадэмік” не працытаваў ніводнай фразы прэзідэнта! Значыць, прамова была густая. Кожная фраза трапіла ў цэль. Так трэба разумець дзіўны арбатаўскі метад абвяргаць штосьці і не сказаць што. Аналагічна ж паступіла і ЦТ. Яно нават і папярэдзіла слухачоў, што няма чаго цытаваць прамоўцу, паколькі, вядома ж, ён нічога вартага і ня можа сказаць.

Арбатаў “вучоную” “спрэчку” зьвёў да вулічнай лаянкі, вядома ж, з непрыстойнымі выпадамі на адрас свайго дзяржаўнага праціўніка.

24 лістапада 1986 году. Божа, што гэта робіцца на сьвятой Беларусі! Усе яшчэ дагэтуль кажуць, што гэта самы ціхі, самы сьціплы і самы сумленны край на ўвесь Савецкі Саюз. Але мы бачым, што гэта край як край – тыповая “савецкая зямля”, дзе беспакарана свавольнічаюць “верныя ленінцы”, дзе пануе насаджанае імі беззаконьне.

Днямі нарэшце арыштавалі прарэктара Менскага дзяржаўнага медыцынскага інстытуту камуніста Паўла Касько. У час арышту знайшлі проста ў яго кабінеце больш за шэсьцьдзесят тысячаў рублёў. А ўсяго канфіскавалі пакуль што быццам бы крыху больш за сто тысячаў. Гэта, кажуць, маленькая частка з яго “непрацоўных даходаў”, што меў ён за “ўладкаваньне” на вучобу ў свой інстытут бяздарных тупых юнакоў і дзяўчат. Як высьвятляецца, ёсьць і сьпецыяльная такса за такія паслугі – пяць тысячаў рублёў за “паступленьне” ў інстытут і дзьве тысячы рублёў за жаданае разьмеркаваньне на працу пасьля яго заканчэньня.

У тым жа самым інстытуце да нядаўняга часу загадваў кафедраю нехта Шпілеўскі. Вядома ж, доктар навук, прафесар і г. д., – як і той Касько. Яшчэ задоўга да гарбачоўскага закону “аб дробных промыслах” Шпілеўскі адкрыў свой промысел пад дэвізам “Навука – вытворчасьці!”. Ад імя сваёй кафедры ён заключаў з рознымі арганізацыямі ўмовы на выкананьне за пэўную плату патрэбных ім навуковых досьледаў. Гэтай самай кафедрай, універсітэтам выконваліся адпаведныя партыйна-ўрадавыя рашэньні, якія патрабуюць такіх “узаемасувязяў” паміж навукай і “жыцьцём”. Але ж неяк высьветлілася, што Шпілеўскі частку тых грошай бярэ ў сваю кішэню. Суд прымусіў яго вярнуць прысвоеныя ім пяць тысячаў рублёў. Злодзея пагналі з працы, але ж не з навукі: ён перайшоў у іншую вышэйшую навучальную установу. А вось нядаўна раскапалі, што тады справу не давялі да канца. Ня пяць, а шэсьцьдзесят пяць тысячаў рублёў дапамаглі партыйныя дырэктывы “зарабіць” палітычна актыўнаму навукоўцу! Варта толькі ўважліва чытаць “дакументы партыі і ўраду”!

Цяпер правяраюць навуковую вартасьць выкананай Шпілеўскім чужымі рукамі “гаспадарча-дагаварной” тэматыкі. Можна ня надта дзівіцца, калі пасьля такой праверкі будзе пастаўленая самая папулярная ў народзе адзнака за патрыятычныя намаганьні палітыканствуючых ленінцаў – нуль.

Цяпер мы пераканаліся, што маштаб “беларускай” карупцыі адпавядае маштабу ўсесаюзнай карупцыі. Гэта і вядома: аўтары іх – усё тыя самыя выхаванцы і пасьлядоўнікі, як яны сябе ўсюды велічаюць, ленінскай партыі.

Нядаўна мы ўжо згадвалі пра забойствы і суды несправядлівыя, што чыняцца тымі ж ленінцамі на Беларусі. А цяпер прасачыліся зьвесткі пра серыю новых забойстваў. Ужо на Магілёўшчыне (тыя, ранейшыя, былі на Гомельшчыне і Віцебшчыне).

25 лістапада 1986 году. Нарэшце адазваўся Генрык. Вось перада мною яго сьля­ды – заадрасаваны ім на маё імя паштовы канверт. У канверце – доўгачаканая мною вестачка. Нават вестка-запрашэньне. Ксёндз-прыміцыянт Генрык Акалатовіч з адчувальнай радасьцю запрашае на свае прыміцыйныя ўрачыстасьці. Падзея гэтая адбудзецца праз чатыры дні, 29 лістапада, у горадзе Браславе.

Во аж куды занесла хлопца! У Менску, куды ён быў накіраваны рэлігійнай уладаю, прадстаўнікі савецкай улады не дапусьцілі яго. А перад Менскам быў жа яшчэ і Нясьвіж! Паезьдзіў Генрык па Гродзенскай вобласьці, згодна з самавольствам залескіх, і там нідзе не прыткнуўся. Карацей кажучы, палётаў малады сьвятар па сваёй бацькаўшчыне – Беларусі, як тая райская мухалоўка Muscicapidae, што выдрукавана на гэтым ягоным канверце. Цяпер во Віцебшчына. Пакуль гісторыя больш падрабязная мне не вядома. А яна ж, вядома, была. І магчыма, багатая на прыклады рэлігійнай “свабоды” ў СССР.

Апроч запрашэньня, Генрык даслаў таксама і вельмі сімпатычную Памятку сваёй ужо абвешчанай Першай Імшы: на верхнім баку шматкаляровая выява вялікага папы Яна Паўла ІІ з надпісам унізе: “Anno Santo della Redenzione 1893”; на другім, ніжнім, баку – тэкст, які Прыміцыянт палічыў неабходным даць тут у якасьці свайго першага пастырскага бласлаўленьня.

Ох, як яскрава сьведчыць гэтая Памятка пра цяжкія ўмовы функцыянаваньня рэлігіі ў СССР!

1. Тэкст надрукаваны на канцылярскай пішучай машынцы. Ва ўсім сьвеце гэта спрадвеку робіцца друкарскім спосабам. Але ж тут, у гэтай дэмагагічнай краіне, нават Патрыярхія агромістай царквы – Рускай праваслаўнай – ня мае ніводнай сваёй друкарні!

2. Дастаць больш-менш значную колькасьць патрэбных абразкоў прыміцыянту недаступна. Генрык раздае свае Памяткі, якія падрыхтаваў яшчэ ў 1984 годзе для Нясьвіжа. Так браслаўчане і атрымаюць ад яго абразкі з выдрукаванымі на іх 1984 годам і парафіяй Нясьвіж. А дзе ж і як дастанеш новыя абразкі, каб прывесьці ўсё ў адпаведнасьць?!

3. Неадпаведнасьць надрукаванага на абразку з сапраўдным станам рэчаў сьвед­чыць не пра што іншае, як пра зацятую барацьбу савецкай улады з рэлігіяй: Генрыка не дапусьцілі туды, куды яго рыхтавалі.

4. Замежнае выданьне абразка, прыстасаванага Генрыкам пад сваю Памятку, зьяўляецца тэрміновым, сезонным. Аб гэтым сьведчыць і надпіс пад ім. Аднак у СССР нават духоўным асобам ён трапіў у рукі з вялікім спазьненьнем, а да зацікаўленых веручых ён, як мы бачым, трапляе праз тры-чатыры гады.

У такіх вось умовах будзе несьці сваю ганаровую, архіпатрэбную народу службу сьвятар Генрык Акалатовіч. Дай Бог яму моцы трываць і вытрымліваць!

А я між іншым вельмі хачу быць сьведкам і ўдзельнікам гэтай яго ўрачыстасьці…

26 лістапада 1986 году. 16 гадзінаў 40 хвілінаў. Адзін з герояў Цэнтральнага тэлебачаньня заяўляе: “Каб ад працоўнага чалавека была большая аддача, ён заўсёды павінен думаць толькі пра сваю працу” (!)

1 сьнежня 1986 году. Нечакана для ўсіх Алег Бембель стаў хрысьціянінам. Пішу “стаў”, бо такім ён ня быў ад нараджэньня. Продкі яго – іудзеі, бацькі, “вядома”, – “атэісты”, прынамсі, бацька. І вось Алег “явачным” парадкам сам ператварыў сябе ў хрысьціяніна, прытым актыўнага. Цяпер ужо хрысьціянская тэматыка нярэдка выходзіць на першае месца ў яго літаратурнай творчасьці.

Алег па сваёй ініцыятыве пазнаёміўся з мітрапалітам Менскім і Беларускім Філарэтам, перадае яму свае вершы. Часам некаторыя творы сьпецыяльна прысьвячаюцца ім гэтаму іерарху.

Неяк Алег завітаў да мяне, паказаў тое, што нясе да мітрапаліта. Паводле маёй парады сёе-тое перарабіў, перадрукаваў, паклаў у мой канверт.

Цяпер вось Алег зноў наведаў мяне, ідучы ў кансісторыю. І зноў мне давялося наводзіць марафет у яго карэспандэнцыі, забясьпечыць яе адпаведным канвертам.

Я пераканаўся, што малады Бембель не зьвяртае ніякай увагі на форму.

13 сьнежня 1986 году. Да Генрыка на прыміцыю ня трапіў, хоць і вельмі хацеў быць там. Дзеці таксама гатовыя былі ехаць, асабліва Ірынка прасілася. Аднак мама-доктар пераканала ўсіх, што мне гэта была б занадта вялікая нагрузка. Перш за ўсё эмацыйная, якая і выклікае найбольш прыступаў стэнакардыі.

Затое падрыхтаваў Генрыку прыгожы прывітальны адрас. Заадно асобнай паштоўкай-візіткаю павіншаваў з Калядамі і з Новым 1987 годам. Да ўсяго гэтага далучыў свой варыянт “Вернае ракі” С. Жаромскага.

Адрас склаў па-беларуску, уключна прыведзеныя ў якасьці эпіграфу Псальмы 26,8 і 71,18. Беларускую мову ўжыў сьпецыяльна, бо, упэўнены, што яе там на прыміцыйных урачыстасьцях ня будзе. Хіба што кс. Чарняўскі будзе самім сабою і тут…

Зайшоў Алег. Зноў жа па дарозе да мітрапаліта. І зноў давялося надаваць высокароднасьць ягонай карэспандэнцыі. На гэты раз ён маецца даслаць два вершы – “Малітва” і “Давай сумовіцца”.

Вось “Малітва”:

…шукаем мы тут пуцявіны…

адны… ці – адну! – на ўсіх…

памілуй, Хрысьце, памілуй,

нябожчыкаў і жывых…

і дай нам усім

сьцяжыны

у бясконцых

Шляхох

Тваіх!

Звычайная, як бачым, малітва, бяз нейкага там надзвычайнага ўзьлёту. Але ж сама тэма гэтая незвычайная для беларускай падсавецкай паэзіі. У Алега (ды й ва ўсіх іншых!) такая тэма нават падсавецкай лічыцца ня можа, бо прасейваецца цэнзарамі, не публікуецца. Значыць гэта вольная паэзія! Вольная ў няволі! “Крамольныя” думкі пішуцца не для друку, а для некалькіх блізкіх людзей і дасылаюцца ім прыватным чынам з надзеяй на іх водгук і… захаваньне. Водгук – на выпадак, калі будзе страчаны і гвалтам адабраны аўтарскі экземпляр.

Вось так, напрыклад, здарылася з Алегавым рукапісам той кнігі, што “незаконна” надрукаваная сёлета ў Англіі. Адзін экземпляр рукапісу трапіў за мяжу і там, дзякаваць Богу, убачыў сьвет. Другі забралі ў парткам Акадэміі навук, калі судзілі там Алега за яго “злачынства”. Трэці экземпляр трапіў у ЦК КПБ – “на папярэдняе вывучэньне”. Адзін з гэтых двух ужо не існуе, другі цяпер аж у КПК КПСС (Камітэце партыйнага кантролю КПСС!)!

Гэта аж там будуць разьбіраць “вольныя” вершы Алега Бембеля. Сам М. С. Саломенцаў ацэніць (?!) і вынясе канчатковы прысуд. Гэта павінна стацца 16 сьнежня 1986 году. Алег кажа, што хаця б пашанцавала вырваць з тых зубоў рукапіс. Інакш нельга будзе адбіваць усякія магчымыя наскокі: нехта будзе нешта цытаваць, ня выключана, што з кан’юнктурнымі скажэньнямі, а ён аўтэнтык ня здолее паказаць. Дзе б гэта дастаць той англійскі друкаваны варыянт! Хоць Алегу!

28 сьнежня 1986 году. Па тэлебачаньні ў праграме “Час” учора перадалі пра назначэньне “беларуса” Цераха міністрам гандлю СССР. Я сам гэта чуў і асаблівага значэньня не прыдаў гэтаму факту. Што ж, думаю, ён вырас у нас на гандлі, палічылі, што “пацягне” і саюзную ношку; няхай цягне. Аж сёньня кампетэнтны ў гандлі чалавек, Васіль Міхайлавіч Разанаў, што сядзіць за маім сталом, высьветліў мне гэтую справу.

Церах узначальваў Спажывецкую кааперацыю рэспублікі. Пасьля стаў намесьнікам Старшыні Савету Міністраў БССР па гандлі. Зусім нядаўна “правярнуў” вельмі гучную афёру… з каўбасою. Вось што ён зрабіў. Усе фонды мяса, што прызначаліся на каўбасныя вырабы для дзяржаўнай гандлёвай сеткі, перарабіў іх у тыя ж самыя каўбасы і пачаў прадаваць іх у сваіх магазінах. Здавалася б, што тут такое пакупніку, маўляў, бяз розьніцы. Але ж не! Розьніца была: з дазволу Дзярж. камітэту БССР па цэнах Церах вызначыў на гэтыя каўбасы трайную цану! Пакупнікі паднялі бунт. Сталі разьбірацца. Зьнялі Старшыню Дзярж. Камітэту па цэнах Р. Жданка, загадчыка аддзелу СМ БССР Зайцава, некалькі іншых чалавек пакаралі ў Савеце Міністраў, Міністэрстве гандлю рэспублікі і ў вотчыне Цераха. Атрымаў вымову нават загадчык аддзелу гандлю і бытавога абслугоўваньня ЦК Лапо. А самога Цераха праз месяц паднялі да нябёсаў. Значыць, кажу я свайму суседу, церахаўская хватка імпануе Крамлю, там убачылі спосаб лёгка папоўніць пустую казну. Аднак сусед вытлумачыў гэта прасьцей: Церах падабаецца загадчыку аддзелу гандлю ЦК КПСС Сташанкову, удвух нядаўна аб’язджалі рэспубліку. Я ж лічу свой вывад больш лагічным.

Цэкоўцы Раман (Катужанец – рэд.) і Юра Лабун таксама дзівяцца і плююцца з такога “кадравага”фартэлю.

29 сьнежня 1986 году. Чытаем пра таго самага Цераха біяграфічную даведку ў “Известиях”. Нехта пад агульны рогат заўважыў: “Пры пералічэньні яго былых пасадаў забылі тры словы ўпісаць: “усюды правальваў работу”.

Сродкі масавай савецкай інфармацыі цяпер поўныя непрыхільных для Заходніх краінаў “легенд” пра пагібель тамтэйшага грамадства. Не пасаромяцца нават біць тыя краіны, дзе найвышэйшы жыцьцёвы ўзровень. Вось у той самай праграме “Час” паказалі як гаруе народ у Нарвегіі. Увішны карэспандэнт (кадэбіст) узяў інтэрв’ю у беспрацоўнага ў яго дамку-аўтобусе. Беспрацоўны – эмігрант. Сказаў, што за апошні час толькі тры дні працаваў. “Карэспандэнт”-кадэбіст правёў аб’ектывам па вуліцах Осла і закрычаў нешта накшталт: “Быццам бы горад, але ж вы, таварышы , бачылі яго існасьць!..”

Сёньня з В. Н. Разанавым наведалі ў хірургічным аддзяленьні Паўлу Украінец. Хто яе ведае – любіць і паважае. Яна добрая, разумная. Днямі, дарэчы, атрымала дыплом доктара філасофскіх навук. Працу ў ЦК вырашыла кінуць.