I гэты дзень наблiжаўся. I ўсё iшло да таго...
На Саразекскiм i Нявадскiм касмадромах завяршалася апошняя падрыхтоўка да гiдратэхнiчнай аперацыi на Iксе. "Парытэт", знаходзячыся на арбiце "Трамплiн", быў напагатове да прыняцця i перакiдкi на Iкс першай рабочай групы касмiчных цалiннiкаў.
Па сутнасцi, сучаснае чалавецтва стаяла ля вытокаў сваёй пазаземнай цывiлiзацыi.
Менавiта ў гэты момант, напярэдаднi ажыццяўлення засылкi першай групы гiдролагаў на Iкс, два парытэт-касманаўты, што знаходзiлiся на арбiце "Трамплiна" з доўгатэрмiновай касмiчнай вахтай на "Парытэце", бясследна знiклi...
Яны раптам перасталi адказваць на сiгналы наогул - нi ў запланаваны час сеансаў сувязi, нi ў iншы час. Уражанне было гнятлiвае - акрамя датчыкаў, што пастаянна значылi месцазнаходжанне станцыi, i канала карэкцыi яе руху, усе астатнiя сiстэмы радыётэлевiзiйнай сувязi бяздзейнiчалi.
Час iшоў. "Парытэт" не адказваў нi на якiя звароты да яго. Трывога на "Канвенцыi" ўзрастала. Рабiлiся розныя прапановы, узнiкалi розныя здагадкi. Што з iмi, з парытэт-касманаўтамi? У чым прычына iхняга маўчання? Цi не захварэлi, цi не атруцiлiся якой непрыгоднай ежай? I наогул, цi жывыя яны?
Нарэшце, было выкарыстана ўсё, апошнi сродак - быў пасланы сiгнал на ўключэнне сiстэмы агульнай пажарнай трывогi на станцыi. Нiякай рэакцыi i на гэта.
Над праграмай "Дэмiвург" навiсла сур'ёзная небяспека. I тады Абцэнупр на "Канвенцыi" скарыстаў апошнiя свае магчымасцi для высвятлення абставiн. Да "Парытэта" былi тэрмiнова запушчаны на стыкоўку са станцыяй два касмiчныя караблi з двума касманаўтамi - з Нявадскага i Саразекскага касмадромаў.
Калi сiнхронная стыкоўка ажыццявiлася, што само па сабе было справай надзвычай цяжкай, першая вестка, якую атрымалi ад касманаўтаў, што трапiлi на "Парытэт", была ашаламляльнай: абышоўшы ўсе адсекi, усе лабараторыi, усе паверхi, усе да апошняга куткi, яны паведамiлi, што не знайшлi на борце станцыi парытэт-касманаўтаў. Iх тут не было, нi жывых, нi мёртвых.
Такое не магло прыйсцi ў галаву нiкому. Нiякае ўяўленне не магло дапусцiць таго, што адбылося, куды раптам прапалi два чалавекi, што знаходзiлiся больш двух месяцаў на арбiтальнай станцыi, да гэтага часу дакладна выконваючы ўсе ўскладзеныя на iх функцыi. Не ператварылiся ж яны ў пару? Не выбралiся ж у адкрыты космас!
Сеанс абследавання "Парытэта" праходзiў пры прамой радыётэлевiзiйнай сувязi з "Канвенцыяй", пры непасрэдным удзеле абодвух генеральных сукiраўнiкоў - галоўных парытэт-планетолагаў. Было добра вiдно на мностве экранаў Абцэнупра, як касманаўты-кантралёры, перамаўляючыся, абыходзiлi, праплывалi ў бязважкасцi ўсе блокi i памяшканнi арбiтальнай станцыi. Яны абследавалi станцыю пядзя за пядзяй, пры гэтым увесь час дакладваючы пра свае назiраннi. Гэтыя размовы былi захаваныя магнiтафонным запiсам:
"П а р ы т э т". Вы назiраеце? На станцыi нiкога няма. Мы нiкога не знаходзiм.
"К а н в е н ц ы я". Цi ёсць сляды якiх-небудзь разбiтых прадметаў, парушэнняў, паломак на станцыi?
"П а р ы т э т". Не. Усё выглядае як мае быць, усё ў парадку. Усё на сваiм месцы.
"К а н в е н ц ы я". Цi траплялi вам на вочы сляды крывi?
"П а р ы т э т". Абсалютна не.
"К а н в е н ц ы я". Дзе знаходзяцца i ў якiм стане рэчы парытэт-касманаўтаў?
"П а р ы т э т". Ды, здаецца, усё на сваiм месцы.
"К а н в е н ц ы я". А ўсё-ткi?
"П а р ы т э т". Уражанне такое, што яны былi тут зусiм нядаўна. Кнiгi, гадзiннiкi, прайгравальнiк i ўсялякiя iншыя рэчы - усё на месцы.
"К а н в е н ц ы я". Добра. Цi няма якiх занатовак дзе-небудзь на сцяне цi на паперы.
"П а р ы т э т". Нiчога такога на вочы не трапляла. Хаця чакайце! Вахценны сшытак раскрыты на нейкiм вялiкiм запiсу. Каб ён не плаваў у бязважкасцi, сшытак замацаваны прышчэпкамi i павернуты старонкамi на нас.
"К а н в е н ц ы я". Чытайце, што там напiсана!
"П а р ы т э т". Зараз паспрабуем. Гэта два тэксты, яны побач слупкамi на ангельскай i расейскай мовах...
"К а н в е н ц ы я". Чытайце, чаму марудзiце?
"П а р ы т э т". Назва - "Пасланне землякам". А ў дужках - тлумачальная запiска.
"К а н в е н ц ы я". Стоп. Не чытайце. Сеанс сувязi перапыняецца. Чакайце. Праз колькi часу мы зноў выклiчам вас. Будзьце гатовыя.
"П а р ы т э т". О'кэй!
У гэтым месцы дыялог памiж арбiтальнай станцыяй i Абцэнупрам быў перапынены. Параiўшыся памiж сабой, Генеральныя сукiраўнiкi праграмы "Дэмiвург" папрасiлi ўсiх, акрамя двух дзяжурных парытэт-аператараў, пакiнуць блок касмiчнай сувязi. Толькi пасля гэтага зноў быў адноўлены сеанс двухбаковай сувязi. Вось тэкст, пакiнуты парытэт-касманаўтамi на арбiце "Трамплiн":
"Паважаныя калегi, паколькi мы пакiдаем арбiтальную станцыю "Парытэт" пры вельмi незвычайных абставiнах, на няпэўны час, магчыма, на бясконца доўгi, усё будзе залежаць ад цэлага шэрагу фактараў, звязаных з нашым беспрэцэдэнтным мерапрыемствам, мы лiчым сваiм абавязкам растлумачыць матывы нашага ўчынку...
Мы добра ўсведамляем, што наш учынак здасца, несумненна, не толькi нечаканым, але, вядома, i недапушчальным з пункту гледжання элементарнай дысцыплiны. Аднак выключны факт, з якiм мы сутыкнулiся, знаходзячыся на арбiтальнай станцыi ў космасе, факт, роўны якому цяжка знайсцi ва ўсёй гiсторыi чалавечай культуры, дазваляе нам разлiчваць хаця б на разуменне...
Колькi часу таму мы пачалi ўлоўлiваць сярод незлiчонага мноства радыёiмпульсаў, што iшлi ад касмiчнага акружэння i ў значнай ступенi ад самой зямной iонасферы, насычанай бясконцымi шумавымi i iншымi перашкодамi, адзiн мэтанакiраваны сiгнал у вузкачастотнай паласе, якi, будучы самым вузкiм, а таму i лёгка апазнавальным, заяўляў пра сябе рэгулярна, заўсёды ў адзiн i той жа час i заўсёды з аднолькавымi iнтэрваламi. Спачатку мы не звярталi на яго асаблiвай увагi. Ён працягваў настойлiва нагадваць аб сабе, сiстэматычна зыходзячы са строга пэўнага пункта Сусвету, строга арыентуючыся, мяркуючы па ўсiм, на нашу арбiтальную станцыю. Цяпер мы пэўна ведаем: гэтыя штучна накiраваныя радыёхвалi паступалi ў эфiр i раней, задоўга да нашай вахты, трэцяй па лiку, бо "Парытэт" знаходзiцца на арбiце "Трамплiн" у дальнiм космасе вось ужо амаль два гады. Цяжка растлумачыць, чаму, мусiць, зусiм выпадкова, мы першыя зацiкавiлiся падачай гэтага сiгналу з Сусвету. Як бы там нi было, мы сталi назiраць, адзначаць, вывучаць прыроду гэтай з'явы i паступова, усё больш пераконваючыся пра штучнае яе паходжанне.
Не так хутка звыклiся мы с гэтай думкай, сумненнi не пакiдалi нас праз увесь гэты час. Як маглi мы сцвярджаць iснаванне пазаземнай цывiлiзацыi, апiраючыся хiба на адзiн факт штучнага, як мы думалi, радыёсiгналу, што зыходзiў з невядомых глыбiнь сусветнай далечы? Нас стрымлiвала тая акалiчнасць, што ўсе папярэднiя навуковыя спробы, што неаднаразова распачыналiся з самай мiнiмальнай задачай - выяўлення хоць якiх прыкмет жыцця, у самай простай форме, хаця б на сумежных планетах, - як вядома, вынiкаў не далi. Пошукi пазаземнага розуму лiчылiся малаверагоднымi, а пазней i зусiм нерэальнымi, утапiчнымi заняткамi, бо з кожным новым крокам у даследаваннi касмiчнай прасторы гэтых шанцаў нават i ў тэарэтычным плане рабiлася ўсё менш, калi не сказаць, што яны звялiся практычна да нуля. Мы не адважвалiся заявiць пра свае здагадкi. Мы не збiралiся аспрэчваць паўсюдна ўсталяваную думку пра ўнiкальнасць, беспрэцэдэнтнасць, адзiнкавасць як бiялагiчнага феномена жывога жыцця толькi на планеце Зямля. Дзялiцца сваiмi сумненнямi на гэты конт мы не лiчылi сябе абавязанымi, таму што ў праграму нашых рабочых абавязкаў па арбiтальнай станцыi такога роду назiраннi не ўваходзiлi.
Але калi яшчэ адзiн выпадак з'явiўся апошнiм доказам iснавання ў Сусвеце разумнага жыцця акрамя зямнога, для нас было ўжо запозна. Мы перажылi скачок свядомасцi, пераварот, перабудову ў сваiх уяўленнях аб светапарадку i ўбачылi раптам, што сталi мыслiць зусiм iншымi катэгорыямi, чым да таго. Якасна новае асэнсаванне структуры светапабудовы, адкрыццё новай абжытай пространi, iснаванне яшчэ аднаго асяродка разумовай энергii падвялi нас да высновы, што да пэўнага часу нам трэба ўстрымацца апавяшчаць зямлян пра наша адкрыццё, зыходзячы з новых паняццяў клопату пра Зямлю. Мы прыйшлi да гэтага рашэння дзеля дабра самога сучаснага грамадства.
Цяпер пра сутнасць справы. Як гэта адбылося.
Дзеля цiкавасцi мы рашылi аднойчы паслаць мэтанакiраваны радыёсiгнал у адказ у тым жа спектры частаты, накiраваўшы яго ў тую кропку Сусвету, адкуль пастаянна зыходзiлi загадкавыя радыёiмпульсы. Адбыўся цуд! Наш сiгнал быў неадкладна прыняты! Ён быў злоўлены i зразуметы! У адказ на нашай прыёмнай паласе пачаў працаваць яшчэ адзiн дубль побач з ранейшым, а затым яшчэ адзiн гэта было прывiтальнае трыа, тры сiнхронных радыёсiгналы з Сусвету некалькi гадзiн запар, як урачысты марш, неслi з сабой радасную вестку пра разумных iстот па-за нашай Галактыкай, якiя мелi найвышэйшую здольнасць кантакту з да сябе падобнымi iстотамi на звышдальнiх адлегласцях. То была рэвалюцыя ў нашых уяўленнях пра касмiчную бiялогiю, у нашых ведах пра iснасць часу, прасторы, адлегласцей... Няўжо мы цяпер не адны на свеце, не адзiнкавыя ў сваiм быццi ў амаль недаступнай разуменню пустэльнай бясконцасцi свету, няўжо чалавечы вопыт на Зямлi не адзiнае прыстанiшча духу ў Сусвеце?
Каб праверыць рэальнасць адкрыцця пазаземнай цывiлiзацыi, мы паслалi накiраваны радыёсiгнал формулай масы зямнога шара, таго, дзе першапачаткова ўзнiкла i доўжыцца наша жыццё. У адказ мы атрымалi расшыфроўку - у сваю чаргу, прыкладна такую ж формулу масы iх планеты. З гэтага мы зрабiлi выснову, што тая абжытая планета дастаткова вялiкiх памераў, з суразмернай зямной сiле прыцягненнем.
Так мы абмянялiся першымi ведамi фiзiчных законаў, так мы ўпершыню ўступiлi ў кантакт з пазаземнымi носьбiтамi розуму. Iншапланецяне сталiся актыўнымi партнёрамi пры паглыбленнi i пашырэннi нашых сувязяў. Iх клопатам нашы кантакты рабiлiся ўсё больш змястоўнымi. Неўзабаве мы ўведалi, што ў iх ёсць лятальныя апараты, скорасць руху якiх роўная хуткасцi святла. Усё гэта, як i iншае, мы ўведалi дзякуючы таму, што змаглi абменьвацца думкамi спачатку з дапамогай матэматычных i хiмiчных формул, а потым яны далi нам зразумець, што ўмеюць i размаўляць. Выявiлася, што шмат год, з той пары, як зямляне, пераадолеўшы зямное прыцягненне, выйшлi ў космас i пачалi ў iм стала жыць, яны вывучаюць нашыя мовы з дапамогай магутнай аўтаастранамiчнай апаратуры, якая глыбока праслухоўвае Галактыку. Улоўлiваючы сiстэматычную радыёсувязь памiж космасам i Зямлёй, яны змаглi пры дапамозе супастаўленняў i аналiзу расшыфраваць для сябе значэнне нашых слоў i фраз. У гэтым мы пераканалiся самi, калi яны паспрабавалi паразумецца з намi на ангельскай i расейскай мовах. Для нас гэта было яшчэ адным неверагодным, ашаламляльным адкрыццём...
А цяпер пра самае галоўнае. Мы адважылiся наведаць гэтую планету пазаземнай цывiлiзацыi. Лясныя Грудзi - так прыкладна расшыфравалi мы самi сабе назву iх планеты. Леснагрудцы запрасiлi нас да сябе, гэта iх iдэя. I мы, стала памеркаваўшы, згадзiлiся. Яны растлумачылi нам, што iх лятальны апарат, якi мае хуткасць святла, дасягне нашай арбiтальнай станцыi за дваццаць шэсць дваццаць восем гадзiн. За такi час леснагрудцы павiнны даставiць нас i назад, як толькi мы таго пажадаем. На наша запытанне пра стыкоўку яны растлумачылi нам, што гэта не праблема, бо iхнi лятальны апарат прыладзiцца да нашага люку выхаду ў космас, праз якi мы маглi б перебрацца да iх з арбiтальнай станцыi. Такiм жа чынам можна вярнуцца назад, вядома, калi падарожжа да тых Лясных Грудзей паспяхова завяршыцца...
Значыцца, мы пакiдаем на борце "Парытэта" сваё пасланне, калi хочаце, тлумачальную запiску, адкрыты лiст, зварот... Не тое важна. Мы дастаткова цвяроза разумеем, на што iдзем i якi цяжар адказнасцi мы бярэм на сябе. Мы ўсведамляем, што лёс захацеў даць менавiта нам магчымасць саслужыць такую службу чалавецтву, вышэй за якую мы не ўяўляем нiчога...
I, аднак, самым пакутлiвым для нас было пераадоленне пачуцця абавязку, знiтаванасцi iм, дысцыплiны, нарэшце... Таго, што выхавана ў нас кожным даўнiмi традыцыямi, законамi, грамадскiмi нормамi маралi. Мы пакiдаем "Парытэт", не даводзячы тое да вашага ведама, не ўзгадняючы свае мэты i задачы нi з кiм i нi ў якой форме не таму, што пагарджаем правiламi грамадскага жыцця на Зямлi. Для нас гэта сталася тэмай самага цяжкога роздуму. Мы вымушаны зрабiць так, бо няцяжка ўявiць сабе, якiя настроi, супярэчнасцi, страсцi разгарацца, як толькi прыйдуць у рух сiлы, якiя нават у кожным лiшнiм хакейным голе бачаць палiтычную перамогу i перавагу сваёй грамадскай сiстэмы. Так, мы занадта добра ведаем нашу зямную рэчаiснасць! Хто можа паручыцца, што магчымасць кантактаў з пазаземнай цывiлiзацыяй не стане яшчэ адной зачэпкай для новай калатнечы памiж зямлянамi?
На Зямлi цяжка або амаль немагчыма ўхiлiцца ад палiтычнай барацьбы. Але, знаходзячыся працяглы час - многiя днi i месяцы - у дальнiм космасе, адкуль зямны шар здаецца не большым за аўтамабiльнае кола, з болем i бяссiльнай прыкрасцю мы думаем, што цяперашнi энергетычны крызiс, якi даводзiць грамадства да роспачы i наблiжае некаторыя краiны да жадання схапiцца за атамную бомбу, - гэта ўсяго толькi буйная тэхнiчная праблема; вось каб гэтыя краiны ў стане былi дагаварыцца, што важней...
Мы баялiся растрывожыць, ускладнiць i без таго небяспечнае становiшча зямлян, таму асмелiлiся ўзяць на сябе небывалую адказнасць - выступiць перад носьбiтамi пазаземнага розуму ад iмя чалавечага роду, у адпаведнасцi са сваiмi перакананнямi i сумленнем. Мы спадзяемся i адчуваем унутраную ўпэўненасць, што выканаем сваю добраахвотную мiсiю належным чынам.
Нарэшце апошняе. У сваiм роздуме, сумненнях i хiстаннях мы ў немалой ступенi былi заклапочаны тым, каб не нанесцi шкоды праграме "Дэмiвург", гэтаму найвялiкшаму пачынанню ў геакасмiчнай гiсторыi чалавецтва, выпакутаванаму нашымi краiнамi ў вынiку доўгiх год узаемнага недаверу, прылiваў i адлiваў супрацоўнiцтва. I ўсё-ткi розум перамог - i мы сумленна служылi нашай агульнай справе. Але, суаднёсшы адно з другiм i не жадаючы падстаўляць праграму "Дэмiвург" пад азначаныя выпрабаваннi, мы выбралi сваё - мы пакiдаем часова "Парытэт", з тым, каб пасля вяртання давесцi да чалавецтва вынiкi наведвання планеты Лясныя Грудзi. Калi мы не знiкнем назаўсёды цi калi кiраўнiцтва палiчыць нас нявартымi працягваць нашу вахту на "Парытэце", дык замянiць нас будзе не так складана. Заўсёды знойдуцца патрэбныя хлопцы, якiя будуць працаваць не горш за нас.
Мы iдзем у невядомасць. Нас вядзе туды прага ведаў i адвечная мара чалавека адкрыць да сябе падобныя iстоты ў iншых светах, каб розум аб'яднаўся з розумам. Аднак нiхто не ведае, што тоiць у сабе вопыт пазаземнай цывiлiзацыi - дабро або зло для чалавецтва? Мы пастараемся быць аб'ектыўнымi ў сваiх ацэнках. Калi ж мы адчуем, што наша адкрыццё нясе ў сабе нешта пагражальнае, нешта разбуральнае для нашай Зямлi, мы клянемся ахвяраваць сабой такiм чынам, каб не наклiкаць на Зямлю нiякай бяды.
I яшчэ раз апошняе. Мы развiтваемся. Мы бачым праз нашы iлюмiнатары Зямлю збоку. Яна ззяе як праменiсты дыямент у чорнай ночы пространi. Зямля цудоўная неверагоднай сiнiзной i адсюль здаецца крохкай, як галава немаўляцi. Нам здаецца адсюль, што ўсе людзi, якiя жывуць на свеце, усе яны нашы сёстры i браты, i без iх мы не ў стане ўяўляць сябе, хаця мы ведаем, на самой Зямлi гэта далёка не так...
Мы развiтваемся з зямным шарам. Праз колькi гадзiн мы пакiнем арбiту "Трамплiн", i тады Зямля схаваецца ад нашых вачэй. Iншапланецяне-леснагрудцы ўжо ў дарозе. Поблiз нашай арбiты. Неўзабаве яны будуць. Праз колькi гадзiн. Засталося зусiм мала. Чакаем.
I яшчэ. Мы пакiнем пiсьмы нашым сем'ям. Вельмi просiм вас усiх, хто будзе мець адносiны да гэтай справы, перадаць нашы пiсьмы паводле прызначэння...
Р. S. Даведка для тых, хто прыбудзе на "Парытэт" на наша месца. У вахценным сшытку мы пазначылi прыёмна-перадатачны канал i частату радыёхваль, з дапамогай якiх мы ўступалi ў кантакт з iншапланецянамi. Пры неабходнасцi мы будзем звязвацца з вамi па гэтым канале i перадаваць свае паведамленнi, наколькi мы маглi зразумець паводле кантактаў з леснагрудцамi, i самы зручны i адзiны спосаб сувязi - гэта бартавыя сiстэмы арбiтальнай станцыi, бо радыёсiгналы, звернутыя з Сусвету непасрэдна да Зямлi, не дасягаюць яе паверхнi з прычыны непераадольнай перашкоды - магутнай iянiзаванай сферы ў атмасферным акружэннi Зямлi.