Прайшло сорак год горкiх маiх назiранняў, а ўперад - нi кроку.
Тыя нямногiя мае аднагодкi i людзi больш сталыя з апошнiх сiл трымаюць вёску, не даюць канчаткова рухнуць абяссiленаму i абяскроўленаму сялянскаму побыту. Цi надоўга хопiць сiл?..
А якое дачыненне маюць тыя абстрактныя работы нямецкай мастачкi да нашай змардаванай вёскi? Думаю - прамое.
Калi ў мастацтве маюць права на жыццё i рэалiзм, i авангардызм, i ўсялякi "iзм", то зямля не церпiць "абстракцыянiстаў". Ёй патрэбен толькi прафесiйны рэалiзм.
Гледзячы на абстрактныя адносiны да зямлi i людзей на ёй, мiжволi думаеш: "Куды мы iдзём?"
ТАВАР - ГРОШЫ - ТАВАР
Мiшка (царства яму нябеснае) наведаў пры жыццi суседа Адама (дзякуй Богу, яшчэ жывы).
- Здарова, Адаме!
- Адкуль яно, Мiхаська, тое здароўе?!
- А што будзем рабiць? - пытаецца Мiшка i ведае, што Адам, як заўсёды, дасць добрую параду.
Адам раiць:
- Здароўе патрабуе дагляду! Яго неабходна пастаянна падтрымлiваць! - i, падумаўшы, дадае: - Калi ёсць чым падтрымлiваць...
- Ёсць! - ускочыў Мiшка i дастаў з кiшэнi роўна столькi, колькi каштуе пляшка з "лякарствам". Але грошы са сваёй рукi не выпускае, а папярэджвае суседа: - Ахвярую з адной умовай: пляшку купiш толькi ў маёй Бронi! (Броня яго жонка.)
- Чаму ў яе? - пытаецца Адам.
- Таму, - тлумачыць Мiшка, - што гэтыя грошы я толькi што "пазычыў" у яе з панчохi i лiчу за абавязак, каб яны вярнулiся роўненька дамоў. Зразумеў?
- Не дурань, дзякуй Богу! - i Адам падаўся да суседкi.
Броня радасна прыняла ў Адама "навар" i выдала яму запаветную пляшку.
Адам вярнуўся да сябра, i той не ўтрымаўся ад тоста:
- А я ў школе нiяк не мог зразумець Маркса, што гэта за формулу ён прыдумаў: "тавар - грошы - тавар". Сёння бачу, што не зусiм дурны ён быў чалавек!
Цi то дзякуючы Марксу, цi то Мiшкавай кемлiвасцi, але грошы з Бронiнай панчохi кожны дзень спраўна траплялi да Адама, i ён спраўна адносiў iх гаспадынi, абменьваючы на "тавар".
Аднойчы стрэльнула здагадка Бронi ў мазгi, i яна не толькi пералiчыла грошы, але i запiсала iх нумары. Запiсала i жахнулася - яе родненькiя грошы гуляюць туды-сюды, а гарэлка задарма вандруе ў суседнюю хату.
"Ах, так! - узвiнцiлася яна. - Ну, я вам пакажу!" - i замест гарэлкi налiла ў пляшку вады. Налiла i ветлiва - Адаму:
- На здароўечка, Адамка! Прыходзь яшчэ!..
Вярнуўся яе Мiшка дамоў збянтэжаны i цвярозы, цыгарку смалiць ды моўчкi пасапвае.
- Што гэта ты сёння, як нашкодзiўшы кот? - смяецца Броня. - Няўжо ў Адама зачынiлася крама?
Мiшка збянтэжыўся яшчэ больш i ляпнуў:
- Што я?! Шкада Маркса - не спрацавала яго формула!
ДУРНОТА
Адчыняюцца сенцы, i на ганак выходзiць узрушаная жанчына, адпiхвае нагой худога сабаку i крычыць суседцы:
- Ты чула? Хулiа з Жулiяй пасварылiся i сёння не размаўлялi!
Суседка бразнула аб зямлю вядро з конскiм калам i схапiлася мурзатымi рукамi за галаву:
- Ды што яны, здурнелi?! Учора Рыкарда з Алiвiяй за дзве гадзiны нi разачку не пацалавалiся, а сёння Хулiа i Жулiя пайшлi наперакасяк! Як гэта я прапусцiла такое?..
На вулiцу пачалi выходзiць жанчыны з другiх хатаў.
- Ды што там Хулiа?! - кiпяцiцца "падмога". - Вунь Паула наставiла рогi Радрыгасу! Вось гэта дык да!
- А з кiм? З кiм наставiла рогi? - закрычалi адразу некалькi састарэлых жанчын, якiя ў сваёй маладосцi не ведалi, што гэта такое - "наставiць рогi".
- З Мэйсанам! З кiм жа яшчэ?! Не з Хуанам жа!
- А што Хуан зрабiў табе дрэннага? Ён што, гарод табе стаптаў?
- Ды твой Хуан у параўнаннi з Карласам як чарвiвы казляк побач з баравiком!..
Я стаю, здаецца, у роднай вёсцы i не магу крануцца з месца, каб iсцi ў сваю хату. Куды я трапiў? Цi мая гэта вёска? Дзе я - у Аргенцiне, Бразiлii цi Амерыцы?
Не! Дзякуй Богу, не! Ды i жанчыны гэта нашы, беларускiя, вясковыя. Вунь на iх - драныя ватоўкi, скрыўленыя, стаптаныя, крыху маладзейшыя за iх, боты, кожная мае ў роце два-тры зубы...
Бедныя бабы!.. Затуманiлi iм мазгi розныя бяздарныя тэлесерыялы.
КАЛЮЧАЕ МАСЛА
- I якога ражна трэба майму малаку?! - скардзiцца гаспадыня суседцы. Здыму смятанку - смятанка густая, палец не лезе, перакулю яе ў бойку, збiваю-збiваю, каб масельца зрабiць...
- I што? - цiкавiцца суседка.
- А нiчога! - адказвае гаспадыня. - Адна сыроватка ў бойцы. А куды што дзяваецца - дзiва нейкае!
- Нячыстая сiла! - коратка i рашуча заключае суседка.
- Што, нячыстая сiла? - уздрыгвае гаспадыня.
- Нячыстая сiла з'ядае тваё масла! Вось што!
- А як гэта яна? - падалася ўсiм целам уперад гаспадыня.